Dünya Çempionatını işıqlandıran jurnalistlərə aman verilmir – Qətər diqqət mərkəzində

Beynəlxalq təşkilatlar Qətər hökumətini “atəşə tutur”, tənqid hədəfində FIFA da var

Beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatı Sərhədsiz Reportyorlar (RSF) Qətər hakimiyyətini Dünya Çempionatının (DÇ) açılış günündə bu idman tədbirini işıqlandıran “jurnalistlərə hörmətlə yanaşmağa” çağırıb. RSF və idman jurnalistləri həmkarlar ittifaqları təşkilatçılardan jurnalistlərin işini “bloklamaqdan çəkinmələrini” və “müəyyən məkanların çəkilişlərinə qoyulan məhdudiyyətləri dayandırmağı” xahiş edən petisiya imzalayıb və Beynəlxalq Futbol Federasiyasından (FIFA) “öz öhdəliklərinə əməl etməyi” tələb ediblər.

Xüsusilə Fransa İdman Jurnalistləri İttifaqı (UJSF) və onun isveçli həmkarı “Svenska Sportjournalistförbundet” tərəfindən təsdiqlənən mətndə DÇ zamanı “həbsdən, döyülməkdən və ya əsassız həbsdən qorxan həmkarlarından gələn xəbərlərin sayının artması” ilə bağlı narahatlıq ifadə edilir.

Hesabatda "amerikalı jurnalistin fotoşəkillərini media akkreditasiya mərkəzindən çıxarmağa dəvət edilməsi" və "canlı yayımın ortasında kəsilən və təhlükəsizlik işçiləri tərəfindən ictimai magistralda çəkilişi davam etdirməsinə mane olan danimarkalı TV2 jurnalisti Rasmus Tantold" nümunələri göstərilir. Jurnalist daha sonra Qətər Beynəlxalq Media Ofisi və Qətər Ali Komitəsi tərəfindən ondan üzr istənildiyini yazsa da, o və onunla birlikdə olan peşəkar təşkilatlar bunun digər media işçilərinin başına gəlməyəcəyindən ciddi narahat olduqlarını bildiriblər.

Britaniyanın “Sunday Times” qəzetinin yazdığına görə, jurnalistlər də çempionatın təşkili ilə əlaqədar Qətərin reputasiyasını qorumaq üçün işə götürülən hakerlərin qurbanına çevriliblər. Qəzetin müsahibə aldığı Qətər hökumətinin vəkilləri Qətərin haker əməliyyatında iştirakını inkar edirlər.

HRW 2022-ci il Dünya Çempionatını işıqlandıran jurnalistlər üçün bələdçi nəşr edir

Öz növbəsində, Amerikanın qeyri-hökumət təşkilatı “Human Rights Watch” bu yaxınlarda “Reportyorlar üçün İnsan Haqları Bələdçisi” nəşr edib. 42 səhifəlik sənəddə deyilir ki, 2022-ci il Dünya Çempionatı “Qətərdə əməkçi miqrantların hüquqlarının ciddi şəkildə pozulduğu və digər sui-istifadə hallarının olduğu illərdir”. Onun müəllifləri DÇ-də akkreditə olunmuş minlərlə jurnalisti əcnəbi işçilərin vəziyyətinə və çoxsaylı diskriminasiya problemlərinə xüsusi diqqət yetirməyə çağırır.

“2022-ci il Dünya Çempionatının necə yadda qalacağı Qətər və FİFA-nın əmək miqrantlarının ölümünə və onların hüquqlarının çoxsaylı pozuntularına görə kompensasiya edib-etməməsindən asılı olacaq; hakimiyyət bu yaxınlarda başlayan əmək islahatlarını başa çatdıracaqmı və təkcə azarkeşlərin və səyahət edən futbolçuların deyil, bütün ölkə vətəndaşlarının hüquqlarını qoruyacaqmı?”, - deyə HRW qlobal təşəbbüslər direktoru Minky Varden sual edir.

Əməkçi miqrantların hüquqlarına gəlincə, “Human Rights Watch” təlimatına əsasən, FIFA 2022-ci il Dünya Çempionatını Qətərə verməklə başa düşməli idi ki, tamamilə olmayan infrastrukturun yaradılması (söhbət 8 stadion, hava limanının genişləndirilməsi, çoxsaylı otellər və 214 milyard avro dəyərində digər obyektlərdən gedir) milyonlarla miqrant işçi tələb edəcək. Qeyri-hökumət təşkilatının məlumatına görə, bütün bu layihələri həyata keçirənlərə FIFA cavabdehdir.

HRW bildirib ki, işçilərin özlərinin və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının dəfələrlə etdiyi xəbərdarlıqlara baxmayaraq, FIFA işçilərin müdafiəsi üçün ciddi meyarlar tətbiq etməyib və bununla da onlara qarşı geniş yayılmış sui-istifadələrə, o cümlədən qeyri-qanuni əmək haqqı, maaşların ödənilməməsinə, xəsarətlərə və hətta ölüm hallarına səbəb olub.

Beynəlxalq Futbol Federasiyasından bu cür pozuntuları müəyyən etmək və özünün 2016-cı ildə nizamnaməsinə daxil etdiyi Biznes və İnsan Haqları üzrə Rəhbər Prinsiplərinə və 2017-ci il İnsan Hüquqları Siyasətinə uyğun olaraq onların aradan qaldırılması tələb olunurdu. “Human Rights Watch”a görə, FIFA-nın bu tədbirləri maliyyələşdirmək üçün kifayət qədər vəsaiti var, çünki dünya çempionatının 5,8 milyard avrodan çox gəlir gətirəcəyi gözlənilir.

Qətər hakimiyyət orqanları tərəfindən həyata keçirilən mühüm əmək islahatları, bələdçi müəlliflərinin fikrincə, çox gec həyata keçirildi və əcnəbi işçilərə fayda gətirmək üçün kifayət etmədi.

May ayında birgə açıq məktub və kampaniyada “Human Rights Watch” digər insan haqları təşkilatları, həmkarlar ittifaqları və vəkillik qrupları ilə birlikdə Qətər hakimiyyət orqanlarını və FIFA-nı işçilərin məruz qaldıqları pozuntuların, o cümlədən ödənilməmiş maaşlara və ya xəsarətlər, habelə ölənlərin ailələrinə kompensasiya görə maddi təzminatın ödənilməsini təmin etməyə çağırıb.

Qadın hüquqları

“Human Rights Watch” 2021-ci ildə açıqladığı hesabatda Qətərdəki qanunlar, qaydalar və təcrübələrin qadınları həyatın əsas sahələrində azad qərar vermək hüququndan məhrum edən ayrı-seçkilik xarakterli kişi qəyyumluq sistemi tətbiq etdiyini aşkar edib. Qətərdə qadınlar evlənmək, dövlət təqaüdü ilə xaricdə təhsil almaq, dövlət sektorunda işləmək, müəyyən yaşa qədər xaricə səyahət etmək və reproduktiv sağlamlıq xidmətləri almaq üçün qəyyumundan (kişi qohumundan) icazə almalıdırlar.

Qətər Cinayət Məcəlləsi nikahdan kənar cinsi əlaqənin bütün formalarını cinayət hesab edir və yeddi ilə qədər həbs cəzası ilə cəzalandırılır. Müsəlmanlar üçün şallaq və ya daşqalaq da təyin oluna bilər. Qadınlar çox hallarda basqıya daha çox məruz qalırlar, çünki qismən hamiləlik onların "cinayətinin" sübutu kimi istifadə olunur və qismən də zorlama iddiası etiraf kimi qəbul edilə bilər. Polis çox vaxt bu cür sui-istifadə hallarını bildirən qadınlara məhəl qoymur və münasibətlərin razılıq əsasında olduğunu iddia edən kişilərə inanmağa üstünlük verir. Qadının təcavüzkarı tanıdığına dair hər hansı sübut onun məsuliyyətə cəlb edilməsi üçün kifayətdir.

Qadınlar həmçinin cinsi yolla ötürülən infeksiyalar və ya HİV-ə məruz qaldıqdan sonra profilaktika testi də daxil olmaqla, müəyyən reproduktiv sağlamlıq xidmətlərini almaq üçün nikah şəhadətnaməsi təqdim etməlidirlər və təcili kontrasepsiyaya çıxışı yoxdur.

Noyabrın 7-də Dünya Kubokunun təşkilinə cavabdeh olan Layihələr və Miras üzrə Ali Komitə “Human Rights Watch”a bildirib ki, turnir zamanı zorakılıq qurbanları təcili mənzillə təmin olunacaq, həmçinin psixoloji, tibbi, məhkəmə və hüquqi məsləhətlər veriləcək.

Noyabrın 9-da “Human Rights Watch”a göndərdiyi məktubda FIFA “şəraitindən və ailə vəziyyətindən asılı olmayaraq, qadınların mümkün hamiləliklə bağlı olanlar da daxil olmaqla, bütün tibbi xidmətlərdən istifadə edə biləcəyinə əmindir”. Həmçinin qeyd edilir ki, “FIFA-ya zəmanət verilib ki, zorlama və ya hər hansı digər zorakılıq formaları barədə məlumat verən qadınlar sorğu-sual edilməyəcək və ya razılıq əsasında nikahdankənar cinsi əlaqə haqqında məlumat verdikləri üçün hər hansı nəticələrə məruz qalmayacaqlar”.

İfadə azadlığı və mətbuat azadlığı

Qətər Cinayət Məcəlləsində əmiri tənqid etmək, dövlət bayrağını təhqir etmək, dini təhqir etmək, o cümlədən küfr etmək və “rejimin devrilməsinə” təhrik etmək cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutur. 2014-cü il Qətər Kibercinayətkarlıq Qanunu mətndə mənası açıqlanmayan internetdə "yalan məlumat" yaymaqda və ya "ictimai dəyərlərə və prinsiplərə xələl gətirən" və ya "təhqiredici və ya böhtan xarakterli" onlayn məzmunun yerləşdirilməsində təqsirli bilinən hər kəs üçün üç ilə qədər həbs və 500 000 Qətər rialı (131.000 avro) məbləğində cərimə nəzərdə tutur.

HRW bildirir ki, Qətərdə işləyərkən beynəlxalq media jurnalistləri həbs edilib, etiraf etməyə məcbur edilib və işləri məhv edilib.

“Qətərin, FIFA və sponsorların hələ də miqrant işçilər tərəfindən məruz qalan sui-istifadələri kompensasiya etməklə və Dünya Çempionatı dövründə və ondan sonra qadınların, LGBT icmasının və digər qrupların hüquqlarını daha yaxşı qorumaq üçün islahatlar həyata keçirməklə bu Dünya Çempionatını xilas etmək imkanı var”, - deyə Minki Vorden fikrini yekunlaşdırır.

(Euronews)