Bütöv ailələr həbsxanası: oğul atanın, ana qızın, arvad ərin cəzasını çəkir

“Burada təqsirsizlik prezumpsiyası, özünün və yaxınlarının əleyhinə ifadə verməmək kimi anlayışlar işləmir”

Belarusda bütöv ailələr həbsdədir. Bu, məşhur Minsk repetitoru Yevgeni Livyant və onun qohumlarının başına gəldi. Livyant və qohumları ilə birlikdə həbsdə olan digər belarusların hekayələri DW-də.

Yanvarın 3-də hökumətyönlü “Telegram” kanallarından biri tanınmış Minsk repetitoru, “100 bal” mərkəzləşdirilmiş sınaq mərkəzinin həmtəsisçisi Yevgeni Livyantın həyat yoldaşı Yuliya Livyantın saxlanması barədə məlumat yayıb. Belarus təhsil sistemini tez-tez tənqid edən müəllim dekabrın 27-də həbs edilib. “Tövbə” adlanan videoda o, 2020-ci il etiraz aksiyalarında iştirak etməkdən danışır, guya nəqliyyatın hərəkətini kəsib, müxalifətin Koordinasiya Şurasının iclaslarından birində iştirak etdiyini də etiraf edir. Bundan əlavə, təhlükəsizlik qüvvələrinin məlumatına görə, Livyant təhsil mərkəzi "Apelsin" özəl məktəbi ilə sövdələşmə yolu ilə lisenziyalı fəaliyyətlər həyata keçirib.

Bir müddət əvvəl Polşadan Belarusa qayıdan Yevgeni Livyantın qızı və kürəkəni də Minskdə saxlanılıb. Onlar həmçinin 2020-ci ildə etiraz aksiyalarında və yolların bağlanmasında iştirak etməkdə ittiham olunublar. Mətbuata məlum olduğu kimi, müəllim, qızı və kürəkəni “xırda xuliqanlıq” maddəsi ilə 14 sutka, həyat yoldaşı 15 sutka inzibati həbs cəzası alıblar (Belarus Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 19.1-ci maddəsi). Bu, bütöv ailələrin Belarusda həbsxanaya göndərildiyi yeganə hal deyil.

4 nəfərdən ibarət ailə təxminən bir il yarımdır ki, DTX-nın istintaq təcridxanasındadır

Voytexoviçlər ailəsi təxminən bir il yarımdır ki, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin (DTX) istintaq təcridxanasındadır. Vitali Voytexoviç, onun həyat yoldaşı Olqa, oğlu Vladislav və gəlini Anastasiya 2021-ci ilin iyununda deputat Oleq Qaydukeviçin evini yandırmağa cəhddə ittiham olunurlar. Qaydukeviç 3 ədəd “Molotov kokteyli” ilə evini yandırmaq istədiklərini, pişiyinin isə yaralandığını iddia edib.

Voytexoviçlər 2021-ci ilin avqustunda saxlanılıb, onlar bir neçə cinayət maddəsi ilə, o cümlədən “bir qrup şəxs tərəfindən törədilmiş terror aktı” (Belarus Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 289-cu maddəsi) ilə ittiham olunublar. Bu maddə Belarus qanunvericiliyinə edilən dəyişikliklərdən sonra, başqa şeylərlə yanaşı, ölüm cəzasına qədər cəza nəzərdə tuta bilər.

“Naşa Niva”nın bildirdiyi kimi, Vitaliy Voytexoviç pəncərə istehsalında işləyirdi, arvadı manikürlə məşğul olurdu, oğlu Hərbi Akademiyanı bitirib Minskdə xidmət edirdi, lakin seçkilərdən sonra işdən ayrılaraq taksi sürücüsü, arvadı ev heyvanları  mağazasında işləyirdi. Ötən ilin sonunda Voytexoviçlər ailəsi Belarus Daxili İşlər Nazirliyinin “Terrorçular siyahısı”na daxil edilib.

Keşiş və ailəsi uzun müddətə məhkum edildi

2022-ci ilin oktyabrında Qrodnoda Brest vilayətindən olan pravoslav keşişi Sergey Rezanoviçin ailəsi mühakimə olundu. Rezanoviç, həyat yoldaşı Lyubov və oğlu Pavel qondarma "Mikalay Autuxoviç qrupu"nun işində iştirak edirdilər. Onlar cinayətkar təşkilatda iştirakda, hakimiyyəti qeyri-konstitusion yolla ələ keçirməyə cəhddə, yanar maddələrdən qanunsuz istifadədə ittiham olunublar. Sergey Rezanoviç 16 il, oğlu 19 il müddətə ciddi rejimli koloniyaya, Lyubov Rezanoviç isə 15 il ümumi rejimli koloniyaya göndərilib.

Məhkəmənin razılaşdığı ittiham tərəfinin versiyasına görə, qondarma “Autuxoviç qrupu”nun üzvləri “Ukrayna xüsusi xidmət orqanlarının köməyi ilə Belarusda hökuməti devirmək istəyiblər”, həmçinin “Ukraynadan idxal edilən silahlarla terror aktları planlaşdırıblar və həyata keçirmək istəyiblər”.

Siyasi məhbusların arvadları və ərləri də həbsxanaya düşə bilər

2022-ci il dekabrın 22-də təhlükəsizlik qüvvələri siyasi məhbus Marfa Rabkovanın əri Vadim Jeromskini saxlayıb. Həmin şəxsə 15 sutka inzibati həbs verilib. “Viasna” insan hüquqları mərkəzinin könüllülər xidmətinin koordinatoru Marfa Rabkova 2020-ci ilin sentyabrından həbsdədir. Keçən ilin sentyabrında “İnqilabçı fəaliyyət qrupu”nun işi üzrə o, 15 il müddətinə həbs cəzasına məhkum edilib. O zaman 2016-20-ci illərdə “İnqilabi aksiya”, “Xalqın özünümüdafiə”, “İnqilabçı dia” anarxist qruplaşmalarını yaratmaqda, onlara rəhbərlik etməkdə və fəaliyyətlərində iştirak etməkdə on nəfər təqsirli bilinib.

2022-ci il oktyabrın 18-dən belaruslu siyasi məhbus, bloger və “Azadlıq” radiosunun ştatdankənar məsləhətçisi İqor Losikin həyat yoldaşı Daria Losik həbsdədir. Belarus təhlükəsizlik qüvvələrinə yaxın “Telegram” kanalında “tövbə” videosu yayımlanıb: orada Daria deyir ki, 2022-ci ilin aprelində Belarusda 2021-ci ilin noyabr ayından “ekstremist birləşmə” kimi tanınan “Belsat” telekanalına müsahibə verib. Onu 7 ilədək azadlıqdan məhrumetmə gözləyir.

İqor Losik 2020-ci ilin iyununda saxlanılıb və ona sosial ədavəti qızışdırmaq və iğtişaşlar təşkil etməkdə ittihamı oxunub. 2021-ci il dekabrın 14-də Qomel şəhərindəki 3 saylı SİZO-da bağlı qapılar arxasında keçirilən məhkəmə ona 15 il müddətinə cəzaçəkmə müəssisəsində cəza çəkmək hökmü kəsib. İqor və Daria Losikin 4 yaşlı qızı var. İndi qız nənəsi və babası ilə yaşayır.

“Belarusda qohumların əleyhinə ifadə verməmək prinsipi işləmir”

Hüquq müdafiəçisi, BYSOL Həmrəylik Fondunun təsisçisi Andrey Strizjakın fikrincə, bütöv ailələrin saxlandığı hər bir hadisəyə ayrıca baxılmalıdır. Söhbət repetitor Yevgeni Livyantın ailəsində olduğu kimi inzibati həbsdən gedirsə, yəqin ki, təhlükəsizlik qüvvələrinin əvvəlcə bir nəfəri saxladığını, sonra isə onun telefonunda olan əlaqəni “işlədiyini” deyə bilərik.

"Məsələn, insanların etiraz aksiyalarında iştirak etməsi və ya ölkədəki demokratik dəyişiklikləri hansısa formada dəstəkləməsi təsdiqlənirsə, o zaman onlar zəncirlə götürülür. Bu təcrübə təkcə ailələrə deyil, dostlara, tanışlara, həmkarlara aiddir. Bilin ki, kiminsə telefonunda sizin fotolarınız və ya yazışmalarınız ola bilər ki, bu da həbsə səbəb ola bilər”, - Strizjak deyir.

Hüquq müdafiəçisi Yevgeni Livyantın qızının və kürəkəninin xaricdən Belarusa qayıtmasına da diqqət çəkir: “Etirazlarda iştirak edənlərin istənilən qayıdışı – foto da ola bilər, ya da nəyəsə imza atıblar, sosial şəbəkələrdə nə isə danışıblar – risklidir. Siz geri qaytara bilərsiniz, ancaq barmaqlıqlar arxasına düşmə ehtimalınız yüksəkdir".

Ailələrin cinayət təqibinə gəlincə, Voytexoviç ailəsində olduğu kimi, Strizjakın sözlərinə görə, təhlükəsizlik qüvvələri şübhəlilərin yazışmaları olan və ya hansısa şəkildə ifadələrdə adları keçən bütün insanları saxlayır: "Mütəşəkkil qrup hər hansı bir şübhəli şəxsdən daha əhəmiyyətli məsələdir. Və təbii ki, təqsirsizlik prezumpsiyası, özünün və yaxınlarının əleyhinə ifadə verməmək bacarığı kimi anlayışlar Belarusda işləmir. Təəssüf ki, bütün qruplar - ailələr, həmkarlar qrupları, sinif yoldaşları, tələbə yoldaşlarından ən azı birinə təhlükəsizlik qüvvələrinin sualı varsa, hamısı böyük risk altındadırlar”.

(DW)