Kədərli, qəzəbli, stresli qadınlar...

Və ya açıq sahədə "ruhun fəryadı"

“Gallup” təşkilatının dünyanın 150-dən çox ölkəsində apardığı sorğuya görə, son 10 ildə qadınlar orta hesabla kişilərdən daha kədərli və qəzəbli, eyni zamanda stressə daha çox meyilli olublar. “100 Qadın” layihəsi çərçivəsində BBC “Gallup World Poll”un 10 illik məlumatlarını təhlil etmək qərarına gəlib.

2012-ci ildə kişi və qadınların təxminən eyni faizi əvvəlki gün ərzində mənfi emosiyalar yaşadı - qəzəb, kədər, stress və narahatlıq. Doqquz il sonra qadınlar artıq kişiləri ən azı altı faiz üstələyirdilər.

Bu fərq Kambocada (17 xal), Hindistan, Pakistan və Mərakeşdə (hər biri 12 xal) ən böyükdür. Ola bilsin, bu, onunla bağlıdır ki, bu (təkcə bu deyil) ölkələrdəki pandemiya qadınlar üçün təhsil və məşğulluq sahəsində irəliləyişi dayandırıb, həmçinin yoxsulluğu daha da artırıb.

“Gallup” hər il 120 mindən çox insanı sorğulayır (Gallup World Poll). BBC-nin onun məlumatlarının təhlilinə görə, 2012-ci ildən bəri kişilərdən daha çox qadınlar kədərli və narahat hiss etdiklərini bildiriblər, baxmayaraq ki, hər ikisinin sayı durmadan artıb.

Ancaq qəzəb və stressə gəldikdə, kişilərdə uçurum daha da genişlənir. 2012-ci ildə kişilər və qadınlar oxşar səviyyələrdə qəzəb və stress yaşayıblar. Doqquz il sonra qadınlar daha çox əsəbiləşirlər - altı faiz bəndi - və daha çox stress keçirirlər. Və bu boşluq xüsusilə pandemiya zamanı genişləndi.

Açıq sahədə "ruhun fəryadı"

Bu rəqəmlər ABŞ-dan olan psixoterapevt Sara Harmonu təəccübləndirmir. 2021-ci ilin əvvəlində o, bir qrup müştərisini topladı və onları tarlaya çıxardı ki, doyunca qışqırsınlar və bununla da stressdən azad olsunlar.

"Mən iki azyaşlı uşaq anasıyam və evdən işləyirdim. Əvvəlcə çox əsəbiləşdim, sonra isə bu, sadəcə qəzəbə çevrildi", - o deyir.

Bir il sonra o, yenidən müştəriləri düzgün qışqırmaq üçün sahəyə çıxardı. Onlayn “Moms” qrupunun jurnalisti bu təşəbbüs haqqında danışdı və birdən dünyanın hər yerindən müxbirlər ona zəng etməyə başladılar. Bu "ruhun fəryadı" inanılmaz dərəcədə populyarlaşdı.

Sara hesab edir ki, o, bütün dünyada qadınların hiss etdiklərini - pandemiyanın yükünün qeyri-mütənasib şəkildə onların çiyinlərinə qoyulmasından kəskin narazılıq hissi keçirdi.

Məsələn, İngiltərədə 2020-ci ildə Maliyyə Tədqiqatları İnstitutu tərəfindən 5000-ə yaxın valideyn (heteroseksual münasibətlərdə) arasında aparılan sorğu nəticəsində məlum olub ki, koronavirus epidemiyası səbəbindən təcrid olunan dövrdə analar atalardan daha çox ev işlərini öz üzərinə götürüblər. Nəticədə, bir çoxları iş saatlarını azaltmalı olub - hətta qadınların daha yüksək maaşa işlədikləri ailələrdə belə.

Ölkələr arasındakı fərq mədəniyyət məsələsidirmi?

Bəs ölkələr arasında daha böyük fərqi nə izah edilir - məsələn, Hindistan və Pakistanda 12 faiz bəndi?

Psixiatr Lakşmi Vijayakumar hesab edir ki, bu, həmin ölkələrdə daha çox qadının təhsil alması və işləməsi və iqtisadi cəhətdən müstəqil olması nəticəsində yaranan gərginliyin nəticəsidir: "Eyni zamanda, onların əl-ayağını arxaik, patriarxal sistemlər və mədəniyyət bağlayır. Evdəki patriarxal sistemlə işdə və ya cəmiyyətdəki emansipasiya arasındakı dissonans, şübhəsiz ki, qıcıq və qəzəbə səbəb olur".

Hər cümə axşamı Hindistanın Çennai şəhərində pik saatlarda Lakşmi bunu canlı olaraq izləyir: "Görürsünüz ki, kişilər artıq necə dincəlir, çayxanaya gedir, sakitcə siqaret çəkirlər. Qadınlar isə avtobus dayanacağına və ya vağzala tələsirlər. Onlar artıq nə bişirəcəklərini düşünürlər".

O, həmçinin izah edir ki, keçmişdə qadınların məsələn, qəzəbləndiklərini və ya stresli olduqlarını söyləmələri yersiz hesab olunurdu, lakin bu, dəyişir. İndi onların emosiyalarını ifadə etmək üçün daha çox imkanları var, ona görə də daha çox qəzəb qeydiyyata alınır.

Qadınlar üçün proqres?

BBC hər il dünyanın hər yerindən ən ilhamverici və nüfuzlu qadınların yer aldığı “100 Qadın” siyahısını tərtib edir. Bu il o, həm də ilk siyahının 10 il əvvəl tərtib edilməsindən bəri əldə edilən irəliləyişi qeyd edir. Buna görə də BBC “Savanta ComRes” şirkətinə 15 ölkədən olan qadınlardan bu ili 2012-ci illə müqayisə etməyi xahiş etdi. Bu sorğunun nəticələrinə görə:

Hər bir ölkədə sorğuda iştirak edən qadınların ən azı yarısı 10 il əvvələ nisbətən öz maliyyə qərarlarını vermək üçün özünü daha bacarıqlı hiss edir.

ABŞ və Pakistan istisna olmaqla, hər bir ölkədə sorğuda iştirak edən qadınların ən azı yarısı da qadınların romantik partnyorla intim münasibətlərə razılıq vermələrini asanlaşdırdığını düşünür. Əksər ölkələrdə sorğuda iştirak edən qadınların ən azı üçdə ikisi sosial medianın onların həyatlarına müsbət təsir etdiyini bildirib, halbuki ABŞ və Böyük Britaniyada bu rəqəm 50%-dən azdır.

15 ölkədən 12-də sorğuda iştirak edən qadınların 40%-i və ya daha çoxu ifadə azadlığının son 10 ildə həyatlarının ən çox irəlilədiyi sahə olduğunu bildirir. ABŞ-da sorğuda iştirak edənlərin 46%-i qadınların tibbi cəhətdən təhlükəsiz aborta çıxışının 10 il əvvəlkindən daha çətin olduğuna inanır.

Günahkar pandemiyadır?

Bu arada pandemiya qadınların işinə xüsusi təsir göstərib. BMT-nin Qadınlar Təşkilatının data alimi Jeanette Asconanın sözlərinə görə, 2020-ci ilə qədər əmək bazarında qadınların sayı yavaş-yavaş, lakin davamlı şəkildə artıb. Amma 2020-ci ildə bu proses dayanıb. Bu il 169 ölkədə işləyən qadınların sayının 2019-cu il səviyyəsindən aşağı olacağı proqnozlaşdırılır.

2019-cu ildə “Qadın qəzəbinin gücü” kitabını yazan ABŞ feminist yazıçısı Soraya Çemali deyir: “Bizim cinsiyyətə görə ayrılmış iş bazarımız var”.

O, pandemiya ilə bağlı tükənmişliyin daha çox qadınların üstünlük təşkil etdiyi yerlərdə, məsələn, uşaq baxımı və ya yaşlılara qulluq kimi yerlərdə baş verdiyini bildirir: "Psevdoana işi aşağı maaşlı bir işdir. Bu insanlar çox yüksək səviyyədə gizlənmiş və yönləndirilmiş qəzəblərə malikdirlər. Və bu, onların yorulmadan işləmələri gözlənilməsi ilə çox bağlıdır. Həm də heç bir qanuni sərhəd olmadan. Oxşar dinamika tez-tez heteroseksual evliliklərdə müşahidə olunur".

ABŞ-da pandemiyanın qadınların çiyninə düşən yükü haqqında çox yazılıb. Lakin “Gallup World Poll” sorğusunun nəticələri göstərmir ki, bu ölkədə qadınlar kişilərdən daha əsəbidir.

"ABŞ-da qadınlar qəzəbdən çox utanırlar. Və bəlkə də, hirslərini daha çox stress və ya kədər kimi təsvir edirlər", - deyir Soraya Çemali.

Lakin amerikalı qadınların kişilərə nisbətən daha yüksək stress və kədər səviyyəsini bildirmələri də vacibdir. Bu, digər ölkələrə də aiddir. Braziliya, Uruqvay, Peru, Kipr və Yunanıstanda kişilərdən qat-qat çox qadınlar stress keçirdiklərini bildiriblər. Braziliyada demək olar ki, hər 10 qadından altısı, hər 10 kişidən dördü müqayisədə əvvəlki günün çox hissəsində stress keçirdiklərini söyləyib.

Ginette Ascona qeyd edir ki, qəzəb və hiddət lazımdır: "Bəzən hər şeyi silkələmək və insanların diqqətini və dinləmələrini təmin etmək üçün qəzəb lazımdır".

Metodologiya

“Gallup” hər il 150-dən çox ölkə və regionda, dünyanın yetkin əhalisinin 98%-ni təmsil edən 120,000-dən çox insanı, təsadüfi seçilmiş milli nümunələrdən istifadə edərək sorğu keçirir. Sorğular şəxsən və ya telefonla aparılır. Nəticələr üçün səhv hədləri ölkəyə və məsələyə görə dəyişir. Nümunə həcmi daha kiçikdirsə, məsələn, cavab dəsti cinsə bölünürsə, xəta faizi daha yüksək olacaq.

“Savanta ComRes” 17 oktyabr - 16 noyabr 2022-ci il tarixləri arasında Misir, Keniya, Nigeriya, Meksika, ABŞ, Braziliya, Çin, Hindistan, İndoneziya, Pakistan, Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya, Türkiyə, Böyük Britaniya və Ukraynada yaşı 18-dən yuxarı olan 15 723 qadın arasında sorğu keçirib. Məlumatlar hər bir ölkədə qadınların yaşa və regiona görə təmsil olunmasını təmin etmək üçün ölçülüb. Hər bir ölkə üzrə nəticələr üçün səhv həddi +/- 3-dür.

(BBC)