December, Aralık, Dekabr

Cənub Yarımkürəsində yay, Şimalda qış ayı

Dekabr (lat. December – onuncu) Qriqorian təqviminə görə ilin 12-ci ayıdır, 31 gündür. Yuliy Sezarın təqvim islahatına qədər il mart ayından başladığı üçün adını “decem”, yəni “on”dan alır.

Cənub Yarımkürəsində yay, Şimalda qış ayıdır.

Pravoslavlar Rusiyada dekabr ayına “student” (студень) və ya “stujaylo” (стужайло) deyirdilər. Bu sözün kökü “stuja” (стужа) yəni "soyuq" kəlməsindən gəlir.

Çexlər dekabr ayına  əvvəllər “qurd ayı” (vlçi mesic) deyirmişlər. Bu da 12-ci ayın qarını-qışını, soyuğunu ən yaxşı ifadə edən addır, zənnimcə.

Türkiyədə Atatürk islahatına qədər yanvar ayına “Ocak” anlamına gələn “Kânûn” ( كانون") deyilirdi. Ona görə də dekabr ayına “Kânûn-i Evvel”, ya da “Kanunuevvel”, yəni Kanun ayından əvvəl gələn ay adlandırırdılar.

1945-ci ildən isə bu ad dəyişdirilərək “Aralık”, yəni Yeni illə Köhnə ailin aralığındakı aralıq ay oldu.

Türk şairi Sefer Keskin “Aralık” adlı şeirində kəlmələrlə oynayıb “Aralık” yerinə “Ayrılık” istəyir desin. Deməsinə demir, amma hər sətrindən ayrılıq və həsrət yağır:

Bugün yine günlerden SALI

Ne SALIna

Nede SALIma geldin...

Tesadüfya aylardan da ARALIK

Bari bu ARALIK

Gelsen bir ARALIK

Çıksan şu ARALIKtan

Görsem bir ARALIK

Tuba Küçüyün ilin son ayından istədiyi var – Eşq qapısını sona qədər aralayıb:

Gönlümün aşk kapısı gözlerine sonuna kadar aralık.

Ey yâr içimdeki bu hezeyan biter mi dersin bu Aralık?

Gülten Aslanın da dərdi oxşardır:

Bir Aralık Akşamında Tütüyordu

Bacamızdan Sevda Dumanları

Senin Gözlerin Gibiydi...

Özkan Büyükburçoğlu isə bu aydan ümidini kəsib, bədbin və depressivdir “Aralık” şeirində:

İşte bak, yine geldi aylardan küskün aralık,

Kader aşkta kapıyı bırakmadı aralık,

Aralıktı tanıştık,

Aralıktı ayrıldık,

Senin doğumun aralıktı,

Benim ölümüm aralık.

Yıl biterdi aralıkta,

Sevda biterdi.

Güzel mevsimlere bir basamaktı,

İçinden çıkamadığım aralık.

Vel hasıl sana dünya nisan,

Bana ölüm aralık.

Türk poeziyasının nəhəng ismi Nazım Hikmetin “Günaydın” adlı şeiri ilə İlin son ayı ilə bağlı qeydlərimi bitirib, hamınıza sağlıq və bəxtəvərlik arzulayıram. Gəlin çalışaq və 2022-ni də yaşayaq. Sonra mən sizə yeni-yeni cızma-qaralar edim, əl-ələ tutuşub baxaq neynirik, necə edirik.

Ümidlərinizə bərk yapışın, xəyallarınız gerçək olsun:

Günaydın

Güneşi çiğnemeden yutan evren.

Sana da günaydın beynimin vızıltısı,

Son sigaramın ateşi, külleri günaydın.

Yeni yıllar Doğum günleri,

Takvimde asılı duran günler,

Aylar, yıllar, zamanlar..

Hayatımızın dönüm noktaları,

Unutmadan unutuldu sanılanlar,

Günaydın..

İz bırakmış unutulmamış tarihler..

Ocak,

Şubat,

Mart,

Mayıs,

Ekim,

Aralık.

Size de günaydın…

Müəllif: İbrahim Nəbioğlu (publisist, araşdırmaçı)

Mənbə: “Facebook”