Avropada ən uzunömürlü insanlar harada yaşayırlar - ARAŞDIRMA

“Ətraf mühit, ünsiyyətcillik, yerli bayramlar zamanı daimi təmas, sağlam yeməklər, günorta yuxuları, gəzintilər…”

Onun 118 yaşı var idi. Fransız rahibə Andre bacı 18 yanvar 2023-cü ildə yuxuda vəfat etdi. Onun əsl adı Lucille Randon idi, o, ən yaşlı fransız və dünyada ən yaşlı qadın idi.

Son bir neçə onillikdə Avropada və dünyada yüzilliklərin və "super yüzilliklərin" - yaşı 110-dan çox olan insanların sayı durmadan artır. Və bu yüksəliş tendensiyası, alimlərin fikrincə, davam edəcək. Faktiki olaraq,

Avropa statistika agentliyi “Eurostat”ın məlumatına görə, 2050-ci ilə qədər 100 və daha yuxarı yaşda olan 500 mindən çox insan Avropa İttifaqı (Aİ) ölkələrində yaşayacaq. Bu gün onların sayı 130 minə yaxındır. Amma artıq dünyada yüz illiyini qeyd edən 530 mindən çox insan var.

Yaşı 100 ili ötən insanlar ən çox Fransada yaşayır

Bu məlumatda “Eurostat”ın, eləcə də Böyük Britaniya, İsveçrə, Norveç, İslandiya və Rusiyanın statistika idarələrinin rəqəmlərinə əsasən 2021-ci il üçün məlumatlardan istifadə edildi. Təəccüblü deyil ki, əhalisi çox olan Avropa ölkələrində ən çox yüz yaşı olanlar yaşayır.

Reytinqdə sıralanma qəribə görünə bilər, çünki nisbətən kiçik Fransa mütləq göstəricilərə görə həm Rusiyanı, həm də Almaniyanı qabaqlayır. Fransada 100 yaşdan yuxarı 25 976, Almaniyada 20 465, 145 milyon əhalisi olan Rusiyada isə təxminən 23 000 yaşlı var. Dördüncü yerdə 17,177 yüzü haqlayan insanlarla İtaliya qərarlaşıb.

Spektrin digər ucunda ən az yüz yaşı olan daha kiçik Avropa ölkələri var. Məsələn, Maltada cəmi 116, Lüksemburqda 84 və İslandiyada 43 belə insan var.

2021-ci ildə bütün Aİ ölkələrində 100 yaşdan yuxarı 129 664 nəfər var idi. Lakin müəyyən bir ölkədə yüzü haqlayanların mütləq sayı müqayisə üçün uyğun əsas deyil. Hər bir ölkədə əhalinin ümumi sayı ilə yüzü haqlayanların sayı arasında əlaqə yaratmaq daha vacibdir.

Yüzilliklərin ən böyük nisbəti hansı ölkədədir?

Yüzü haqlayanların ən yüksək nisbətinə malik ölkəni vurğulamaq üçün əhalinin hər 100 000 nəfərinə 100 yaşdan yuxarı insanların sayına nəzər salın. Bu vəziyyətdə bir ölkə çox aydın şəkildə seçilir: Yunanıstan yüzdən çox yaşı olanların  sayına görə birinci yerdədir - hər 100 000 əhaliyə 126 nəfər.

Portuqaliya və İrlandiya müvafiq olaraq ikinci və üçüncü yerlərdə geniş fərqlə təqib olunur: yüzillik portuqaliyalılar 100 000 əhaliyə 49, irlandlar – 100 000 əhaliyə 44.

Yunanıstan sakinləri arasında yaşı yüzdən bu qədər çox olmasını necə izah etmək olar? Bəlkə də hər şey çoxlu zeytun yağı və dəniz məhsulları ilə məşhur Aralıq dənizi pəhrizinin üstünlükləri ilə bağlıdır? Hesablamalar üçün biz Aİ ölkələrinin statistika idarələrindən məlumat toplayan “Eurostat” tərəfindən verilən məlumatlardan istifadə etdik. Yunanıstan üçün statistika qısa zamanda yoxlanılacaq və biz yeniləmə dərc edəcəyik.

Yunan gerontoloqları İkariya adasının sakinlərinin xüsusi uzunömürlülük fenomeni ilə maraqlandılar. Doktor Kristodoulos Stephanadis qeyd edir ki, ömrün uzunluğuna təsir edən amillər bunlardır: "Ətraf mühit, ünsiyyətcillik və ünsiyyət, yerli bayramlar zamanı daimi təmas, sağlam yeməklər, günorta yuxuları, gəzintilər, idman - bütün bu elementləri başqa yerlərdə tapmaq asan deyil. Onlar sakinlərin rifahına təsir göstərir. Daha bir amil adanın şimal hissəsində radiasiyanın aşağı dozasıdır. Radioaktivliyin xərçəngə və digər zərərlərə səbəb olduğunu bilsək də, çox aşağı dozalar sağlamlığa kömək edir".

Aİ-də orta hesabla hər 100 000 əhaliyə 22 yaşı yüzdən çox adam yaşayır ki, bu da Böyük Britaniya (23) və İsveçrədəki (22) ilə eynidir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Rusiyada hər 100 000 nəfərə - 16-nın yaşı 100-dən yuxarı adam yaşayır.

Reytinqdə ən sonda əhalinin hər 100 min nəfərinə ən az yüz yaşı olan insanlar yaşayan ölkələr qərarlaşıb: Çexiyada cəmi 8, Bolqarıstanda 5, Xorvatiyada isə 3 nəfər yaşayır.

Məlumatlara daha yaxından nəzər saldıqda, qadınların yüzillik yaşlarını qeyd etmə ehtimalı daha çox olduğu, yüzillik yaşı olan kişilərdən əhəmiyyətli dərəcədə çox olduğu ortaya çıxır. Aİ-də qadınlar bütün 100 yaşlı pensiyaçıların 76%-dən çoxunu təşkil edir.

Üstəlik, bir çox Avropa ölkələrində qadınlar yüzilliklər qrupunun 80%-dən çoxunu, Estoniyada isə 91,6%-ni təşkil edir.

Bu böyük fərq bir neçə amillə bağlıdır. Birincisi, kişilər üçün gözlənilən ömür qadınlardan daha aşağıdır. İkincisi, hazırda 100 yaşı olan qadınlar İkinci Dünya müharibəsindən və iyirminci əsrin digər müharibələrindən daha az əziyyət çəkdilər. Nəhayət, qadınlar, ümumiyyətlə, alkoqolizm və siqaretin nəticələrindən daha az əziyyət çəkirlər.

Buna görə də təəccüblü deyil ki, Andrea bacının ölümündən sonra planetin ən yaşlı insanı yenə qadın oldu. Yer kürəsinin yeni ən yaşlı sakini Maria Branas Morera adlı ispandır: onun 115 yaşı var. Uzunömürlülük üzrə mütləq rekorda sahib olan başqa bir qadın 1997-ci ildə 122 yaşında vəfat edən fransız qadın Jeanne Calmentdir!

Rusiya Federasiyasının ən yaşlı sakini 2019-cu ildə Kabardin-Balkariyada vəfat edib: rəsmi məlumatlara görə, Nanu Şaova 128 yaşına qədər yaşayıb. Həmçinin 2019-cu ildə o dövrün ən yaşlı rus qadını olan Tanzilya Bisembeeva Həştərxan vilayətində 125 yaşında vəfat edib.

Lakin bu qeydlər bəziləri tərəfindən mübahisələndirilir. Beləliklə, Konqo Demokratik Respublikasının Almaniyadakı səfiri, həmyerlilərindən birinin artıq 145 yaşı vurduğunu iddia edir!

(Euronews)