“Alman maşını” Rusiyanın bazarını dağıdır - Orta Asiya və Qafqaz uğrunda savaş

“Şimal ayısı” taqətdən düşdükcə təsiz dairəsində hesab etdiyi bölgələri itirir

2022-ci ildə Qazaxıstan Litva və Ukraynanı qabaqlayaraq, Almaniyanın postsovet məkanında ikinci ən mühüm ticarət tərəfdaşı olacaq. Azərbaycan da neft ixracını artırır.

Müqəddəs yer heç vaxt boş qalmır. Almaniya İqtisadiyyatının Şərq Komitəsinin icraçı direktoru Mixael Harms Almaniyanın 2022-ci ilin ilk üç rüb üçün xarici ticarət statistikası barədə danışarkən, deyib ki, "Rusiyanın əhəmiyyətini itirməsi Rusiya bazarına yaxın olan ölkələrə xeyir verir, onlar özlərini sərmayələrin alternativ alıcıları və xammal tədarükçüləri kimi uğurla mövqeləndirirlər".

O, konkret olaraq Qazaxıstan, Özbəkistan, Ermənistan və Azərbaycanın adını çəkib. Müharibə və onunla əlaqəli dağıntı şəraitində ticarətin "təəccüblü dərəcədə sabit" olduğu Ukraynanı da ayrıca qeyd edib.

Alman biznesi Rusiyanın əvəzinə yeni tərəfdaşlar tapır

Almaniya Federal Statistika İdarəsi (Destatis) tərəfindən eksklüziv olaraq Şərq Komitəsinə təqdim edilən məlumatlar ilin birinci yarısında artıq yaranmış tendensiyaları aydın şəkildə təsdiqləyir. Almaniya ilə Qazaxıstan arasında ticarət dövriyyəsi yanvar-sentyabr aylarında ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 83 faizdən çox, Özbəkistanla 91 faiz, Ermənistanla 93 faiz, Azərbaycanla 159 faiz artıb.

Belə ki, bu il Almaniyanın Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz ölkələri ilə ixrac-idxal əməliyyatlarının həcmində artım dinamikası son dərəcə yüksəkdir. Düzdür, bu, qismən aşağı baza effekti ilə bağlıdır. Yəni indiyədək ticarət dövriyyəsinin nisbətən az olması ilə. Buna görə də, məsələn, Qırğızıstanla birdən-birə 287% artıb.

Buna baxmayaraq, bütün bu sıçrayışlar alman biznesinin postsovet məkanında nə qədər tez istiqamətləndirdiyini və cənub regionları ilə əməkdaşlığı intensiv şəkildə inkişaf etdirməyə başladığını göstərir ki, bu da yaxın gələcəkdə - ayrı-ayrılıqda deyil, bütövlükdə region kimi - bir dərəcədə və ya digəri Almaniyanın Rusiya satış bazarını və Rusiyadan tədarükləri əvəz edir.

2022-ci ildə Rusiyadan idxal: daha az həcm, daha çox xərc

Lakin indiyədək Rusiya Federasiyası öz böyüklüyü və iqtisadi əlaqələrin möhkəmləndirilməsi istiqamətində uzun illər davam edən qarşılıqlı səylər sayəsində Almaniyanın postsovet məkanında əsas ticarət tərəfdaşı olaraq qalır. Lakin bu il ikitərəfli ticarətin iflası bu əlaqələrin nə qədər tez pozulduğunu göstərir. Mixael Harms "Almaniya və Rusiya iqtisadiyyatlarının ayrılmasının" sürətlənməsindən danışır.

Keçmiş iqtisadi asılılığın əsasını Rusiya enerjisinin Almaniyaya tədarükü təşkil edirdi: Rusiya Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı təcavüzündən əvvəl Almaniya iqtisadiyyatı üçün əsas neft, qaz və kömür tədarükçüsü idi. Amma avqustun əvvəlində Aİ sanksiyalarının tələb etdiyi kimi Almaniya Rusiya kömürünün alınmasını dayandırdı, avqustun sonunda isə “Qazprom” öz növbəsində “Şimal axını” ilə qaz tədarükünü dayandırdı və sonra onu bərpa etmədi. Nəticədə, sentyabr ayında Almaniyanın Rusiyadan idxalı 2021-ci ilin sentyabrı ilə müqayisədə kəmiyyət baxımından üçdə iki azalıb.

Pul baxımından isə mənzərə fərqlidir. Bu ilin üç kvartalına  nəzər salsaq, alman alıcılar həcmi azalan Rusiyadan tədarüklər üçün bir il əvvəllə müqayisədə 29% daha çox ödəyiblər. Bu, enerjinin, xüsusilə də qazın qiymətinin kəskin artması ilə bağlıdır. Bu, bir daha təkrarlanmayacaq cari ilin spesifikliyidir. Həqiqətən, dekabr ayında Aİ-nin Rusiya neftinə embarqosu qüvvəyə minəcək, 2023-cü ilin fevralında neft məhsulları qadağan ediləcək. Və sonra Rusiya qeyri-müəyyən müddətə, hətta əbədi olaraq Almaniya üçün enerji ehtiyatlarının təchizatçısı kimi hər hansı əhəmiyyətli rol oynamağı dayandıracaq və Berlin də öz növbəsində Rusiya Federasiyası üçün əsas valyuta mənbəyi olmaqdan çıxacaq.

“Made in Germany” məhsullarının əsas alıcıları

Almaniyanın Rusiyaya ixracına gəlincə, onlar doqquz ayda 41%, yalnız sentyabrı götürsək, hətta 53% azalıb. Nəticədə, Rusiya Federasiyası ilk dəfə Şərqi Avropada və postsovet məkanında “Made in Germany” məhsullarının ən mühüm alıcıları siyahısında yalnız 6-cı yeri tutdu - bu regionlarla biznes Şərq Komitəsi tərəfindən dəstəklənir və lobbiçilik edilir.

Konkret rəqəmlər belədir: üç rübdə Polşa 67 milyard avroya, Çexiya 41 milyarda, Macarıstan 24 milyarda, Rumıniya 15 milyarda, Slovakiya 12,5 milyarda, Rusiya 11,5 milyard avroya Almaniya məhsulları alıb.

Əgər cəmi 5,5 milyon əhalisi olan kiçik Slovakiya bu qədər alman ixrac malını alırsa (bunlar əsasən dəzgahlar, sənaye avadanlıqları, minik və yük maşınları, onlar üçün komponentlər, kimya məhsullarıdır), onda 19 milyon əhalisi olan Qazaxıstan nəzəri olaraq nə qədər mal ala bilərdi? Üstəlik, onun rəhbərliyi iqtisadiyyatın modernləşdirilməsi istiqamətində kurs elan edib.

İndiyədək Almaniyanın Qazaxıstana ixracının həcmi nisbətən kiçikdir - doqquz ayda təxminən 1,76 milyard avro, bu, eyni dövrdə Aİ üzvü, cəmi 3 milyon insanın yaşadığı Litvanın Almaniyadan aldığından iki dəfə azdır. Bununla belə, Qazaxıstanın Almaniyadan alışları 68% artıb. Almaniyanın 35 milyon əhalisi olan Özbəkistana ixracı daha təvazökardır - 810 milyon avro, lakin burada artım templəri daha əhəmiyyətlidir - demək olar ki, 93%. Ermənistan Almaniyadan idxalı hətta 135% artıraraq 290 milyon avroya çatdırıb. Beləliklə, satış bazarı kimi o, Almaniyadan tədarükün 310 milyon avroya (35% artım) çatdığı Azərbaycana demək olar ki, çatıb.

Qazaxıstan və Azərbaycan neft tədarükünü artırır

Lakin hazırda Qazaxıstan və Azərbaycan Almaniyanı ilk növbədə neft, eləcə də digər xammal tədarükçüləri kimi cəlb edir və bu ilin ilk üç rübünün dinamikası onlara olan ümidlərin kifayət qədər özünü doğrultduğunu göstərir. Azərbaycandan Almaniyaya idxal 247% artaraq 1,137 milyard avroya çatıb. Qazaxıstandan idxal daha yüksək səviyyədən 89% artaraq 5,092 milyard avro təşkil edib, baxmayaraq ki, bu ölkə üçün Rusiya Federasiyasından keçməklə Avropaya neft çatdırmaq logistika baxımından daha çətindir.

DPA xəbər agentliyinin məlumatına görə, artıq 2021-ci ildə Qazaxıstan Almaniya üçün dörd ən mühüm neft təchizatçısından biri idi, Rusiya və ABŞ-dan sonra ikinci və Norveçə bərabər idi: hər iki ölkə Almaniyanın ehtiyaclarının 10%-ni təmin edirdi. Bu ilin yekunlarına əsasən, Almaniyanın neft bazarında Qazaxıstanın payının daha da artacağı ehtimalı var və gələn il Rusiya Federasiyası təchizatçı kimi tamamilə yoxa çıxdıqda, bu Mərkəzi Asiya ölkəsi üçün prinsipial olaraq yeni imkanlar açılacaq.

İstənilən halda, artıq güman etmək olar ki, 2022-ci ilin sonuna qədər Qazaxıstan Ukrayna və Litvanı ötməklə Almaniyanın postsovet məkanında Rusiyadan sonra ikinci ən mühüm ticarət tərəfdaşına çevriləcək. Eyni zamanda, Ukrayna iqtisadiyyatı Rusiyanın genişmiqyaslı təcavüzünə baxmayaraq, Almaniya ilə ticarət əlaqələrini yüksək səviyyədə saxlaya bildi.

Yeddidən çoxu müharibə şəraitində keçən ilin ilk doqquz ayında Almaniya ilə Ukrayna arasında ixrac-idxal dövriyyəsi cəmi 9% azalaraq 5,5 milyard avrodan çox olub. Eyni zamanda, Ukrayna məhsullarının Almaniya bazarına tədarükü 3%-dən də az azalıb. Beləliklə, müharibə başa çatdıqdan sonra Ukraynanın həm Qazaxıstanı, həm də Rusiyanı keçərək, Almaniyanın postsovet məkanında ən mühüm ticarət tərəfdaşı olmaq üçün hər cür şansı var. Mixael Harmsın sözlərinə görə, "alman şirkətlərinin ölkənin bərpasına dəstək vermək istəyi çox yüksəkdir".

(DW)