Kanada 1,5 milyon miqrantı dəvət edir: ya “qocalar diyarına” çevrilməli, ya da...

Ölkə hökuməti 2025-ci ilin sonuna qədər yarım milyon gəlməni qəbul etməyi planlaşdırır

Kanada immiqrasiyaya çox pul qoyur. Görünməmiş bir ziyarətçi dalğası ilə Kanada hökuməti ölkə iqtisadiyyatının qocalması və beb-bumer nəslinin kütləvi təqaüdə çıxması ilə daha da ağırlaşan işçi qüvvəsinin çatışmazlığını kompensasiya etməyə ümid edir. Bununla belə, heç də bütün kanadalılar bu qədər sayda əcnəbini qucaq açaraq qarşılamağa hazır deyillər.

Noyabrın əvvəlində Kanadanın federal hakimiyyət orqanları möhtəşəm planlar açıqladı: gələn yanvardan başlayaraq 2025-ci ilin sonuna qədər ölkə hökuməti hər il 500 min immiqrant qəbul etməyi planlaşdırır. Yəni, yaxın üç ildə Kanadanın əhalisi ümumilikdə 1,5 milyon nəfər artmalıdır.

Adambaşına görə bu, Böyük Britaniyanın qəbul etməyi planlaşdırdığından təxminən səkkiz dəfə və ABŞ administrasiyasının həll etməyi gözlədiyindən dörd dəfə çoxdur. Bununla belə, bu yaxınlarda keçirilmiş ictimai rəy sorğusu göstərir ki, Kanada hakimiyyətinin planları ölkə sakinlərinin əhval-ruhiyyəsini tam əks etdirmir, onların çoxu əcnəbilərin belə kütləvi axınından qorxur.

Böyük oyun

Artıq onilliklərdir ki, Kanada hökuməti ölkə əhalisini və iqtisadiyyatını böyütmək üçün qəsdən yeni sakinlərin axınını təşviq edir. Eyni zamanda, mühacirlərə Kanadada daimi yaşayış yeri verilir, lakin onun vətəndaşlığı deyil.

Keçən il 405 min nəfər Kanadada yaşamaq icazəsi alıb – bu, ölkə tarixində ən yüksək göstəricidir.

Səbəblər, əksər hallarda, sadə hesabla izah olunur. Bir çox digər inkişaf etmiş ölkələrdə olduğu kimi, Kanadada da doğum səviyyəsi durmadan azalır, sakinlərin orta yaşı isə əksinə - Kanadanı təqaüdçülər ölkəsinə çevirməklə hədələyir ki, bu da əmək qabiliyyətli insanlar üçün getdikcə çətinləşəcək.

Bu, o deməkdir ki, əgər bir ölkə iqtisadiyyatını inkişaf etdirmək istəyirsə, immiqrantlar olmadan edə bilməz. Kanadada işçi qüvvəsinin artması artıq demək olar ki, tamamilə immiqrasiya hesabına baş verir və 2032-ci ilə qədər hökumətin proqnozlaşdırdığı kimi, eyni şeyi bütövlükdə əhalinin artımı haqqında da demək olar.

Dünyada xüsusi yer

Bu gün Kanadada hər dörd nəfərdən biri başqa ölkədəndir. Bütün digər G7 dövlətlərində (yəni G7-nin inkişaf etmiş ölkələrində) bu rəqəm daha aşağıdır. Mədəniyyətlərin qarışdığı dünya mərkəzi hesab edilən eyni ABŞ-ı götürək: orada immiqrantlar əhalinin cəmi 14%-ni təşkil edir. İngiltərədə də  təxminən eyni rəqəmdir.

Oksford Universitetinin miqrasiya monitorinqi layihəsi olan Miqrasiya Rəsədxanasının direktoru Madlen Sumption xatırlayır ki, Britaniya və Kanadada immiqrasiya ilə vəziyyəti müqayisə etmək çətindir, çünki bu ölkələrin əhalisinin sıxlığı çox fərqlidir.

Böyük Britaniya yüksək əhali sıxlığına malik kiçik bir ada dövlətidir, Kanada isə böyüklüyünə görə Rusiyadan sonra ikincidir və orada cəmi 38 milyon insan yaşayır. Yəni artım üçün yer var – sözün əsl mənasında.

"Britaniyanın sadəcə olaraq Kanadanın etdiyi sürətlə və həcmdə əhalini artırmaq vəzifəsi yoxdur", - deyə mütəxəssis izah edir.

Torontodakı MakMaster Universitetinin politoloqu Cefri Kemeron deyir ki, Kanadaya immiqrantları uğurla cəlb etmək üçün nəhəng, demək olar ki, yaşayış olmayan ərazi və əlverişli demoqrafik göstəricilər kifayət etmir. Bunun üçün gərəkən başlıcası əhalinin dəstəyidir. Əksər ölkələr üçün əsas məhdudlaşdırıcı amil ictimai rəydir.

Məsələn, cənubdan sərhədi keçən mühacirlərin sayının rekord həddə çatdığı ABŞ-da bir çoxları xaricdən gələnlərin kvotalı iş yerlərindən çox ola biləcəyindən narahat olmağa başlayıb.

Britaniyalıların referendumda Avropa İttifaqından (Aİ) çıxmaq qərarına gəlməsinin səbəblərindən biri də məhz ölkə əhalisinin əhəmiyyətli hissəsinin Aİ-yə daxil olan Şərqi Avropa ölkələrindən kütləvi şəkildə ucuz işçi qüvvəsi axınına mənfi münasibət bəsləməsi olub.

Bununla belə, Madlen Sumptionun qeyd etdiyi kimi, son bir neçə il ərzində Britaniya ictimai rəyi miqrasiyaya daha əlverişli olub. Ən azı ona görə ki, “Brexit”dən sonra ölkə sakinləri indi dövlətin ona daha yaxşı nəzarət etdiyini hiss etdilər.

“Kanadada tarixən cəmiyyətdə immiqrasiyaya dəstək həmişə yüksək olub. Düşünürəm ki, bunun səbəbinin bir hissəsi cəmiyyətin miqrant axını ilə necə davranması və bunun həmişə ölkənin ən yaxşı mənafeyinə uyğun olduğuna əmin olması ilə bağlı ölkə hakimiyyətinə kifayət qədər etimad göstərməsidir”, - deyə Kameron izah edir.

Amma bu, o demək deyil ki, ölkədə mühacir axını ilə bağlı narahatlıq yoxdur. Son illərdə miqrantların ABŞ-dan Kanada sərhədini qeyri-qanuni keçməsi halları artıb və 2018-ci ildə ortaya çıxan ifrat sağçı fikirli Kanadanın populist partiyası - Kanada Xalq Partiyası 2019-cu il parlament seçkiləri ərəfəsində bu söhbətin səngiməsinə imkan vermədi.

Kanadada immiqrasiyaya münasibət bölgədən bölgəyə fərqlidir. Ölkə hökuməti ildə 500,000-ə qədər miqrant qəbul etməyi planlaşdırdığını elan edərkən, immiqrant axını üçün öz kvotalarını təyin edə bilən Kvebek muxtar əyaləti yalnız 50,000-dən çox insanı qəbul etməyə razı olduğunu açıqlayıb. Yəni, Kanada əhalisinin demək olar ki, dörddə birinin yaşadığı Kvebek planlaşdırılan ziyarətçilərin yalnız 10%-ni qəbul etməyə hazırdır.

Kvebekin rəhbəri Fransua Leqault hesab edir ki, immiqrantların çoxlu axını fransızdilli regionda mövqeləri zəiflədə bilər: "50.000 olsa belə, fransız dilinin populyarlığının azalmasının qarşısını almaq çətin olacaq".

Ölkənin başqa yerlərində yaşayan sakinlər mənzil məsələsindən narahatdırlar - baxmayaraq ki, Kanadada artım üçün çox yer var. Böyük şəhərlərdə - məsələn, ölkə əhalisinin 10%-ni təşkil edən Toronto və Vankuverdə mənzil təminatı ilə bağlı vəziyyət onsuz da çox ağırdır.

Kanada Leger İnstitutu və Kanada Tədqiqat Assosiasiyasının keçirdiyi sorğu nəticəsində məlum olub ki, respondentlərin dörddə üçü ilk növbədə hökumətin immiqrasiya planının mənzil və sosial xidmətlərə necə təsir edəcəyindən narahatdır. Respondentlərin demək olar ki, yarısı (49%) hesab edir ki, ildə 500 000 ziyarətçi çox çoxdur; respondentlərin üçdə birindən azı (31%) isə bu planı bəyənir.

Kanada yanaşması

Kanada həm də digər Qərb ölkələrindən ona görə seçilir ki, onun immiqrasiya siyasətinin əsas istiqaməti iqtisadidir. Hazırkı yaşayış icazəsi sahiblərinin yarıdan çoxu ailənin birləşmə proqramı vasitəsilə deyil, peşəkar bacarıqlarına görə ölkəyə köçə bildi. 2025-ci ilə qədər hökumət bu rəqəmin 60%-ə yüksələcəyinə ümid edir.

Politoloq Geoffrey Cameron isə izah edir ki, ölkə belə nəticələrə 1960-cı illərdə ölkədə tələbat olan bilik və bacarıqlara malik miqrantlara üstünlük verən bal sisteminə keçidlə bağlıdır. Və bu gün sistem mahiyyətcə eyni prinsiplərə əsaslanır.

Kanadanın immiqrasiya sistemi unikaldır, baxmayaraq ki, Avstraliya və Yeni Zelandiyanın oxşar prinsipləri var.

Böyük Britaniyada yaşayış icazəsi alan hər dörd nəfərdən biri onu iqtisadi əsaslarla əldə edib. ABŞ-da bu, hər beş nəfərdən biridir. Hər iki ölkə tələb olunan iş yerləri olan əmək immiqrantlarının nisbətini artırmağa ümid etdiklərini düşünür. Lakin Kanadadan fərqli olaraq, İngiltərə və ABŞ-a gedən iqtisadi mühacirlərin əksəriyyəti əvvəlcə işəgötürənlər tərəfindən dəvət edilməlidir.

Kanadada yaşayış icazəsi üçün müraciət edən şəxs işləmək üçün dəvət varsa, əlavə bal ala bilər, lakin müraciət edərkən onun olması vacib deyil.

Oksford Universitetindən Madlen Sumption deyir ki, Böyük Britaniya da bu yaxınlarda bal sisteminə keçsə də, reallıq eyni olaraq qalır, ölkədə artıq iş təklifi almış immiqrantlara üstünlük verilir.

Kanada öz məqsədinə çata bilərmi?

Kanada təkcə iqtisadi kateqoriyadan olan miqrantları digər ölkələrə nisbətən daha çox qəbul etmir, həm də dünyanın qaçqınlar üçün ən açıq ölkələri sırasındadır. 2021-ci ildə ölkə hakimiyyəti 20 mindən çox müraciətçiyə sığınacaq verib.

Kanada həmişə iddialı immiqrasiya planlarını həyata keçirə bilməyib. Məsələn, 2021-ci ildə hökumət 59 000-ə yaxın qaçqını qəbul edəcəkdi, amma reallıqda 3 dəfə az qaçqın gəlib.

Kanada Yayım Korporasiyasına verdiyi müsahibədə immiqrasiya naziri Şon Freyzer bu uğursuzluğu Kanada və digər ştatların sərhədlərini bağlayan COVID-19 pandemiyasının nəticələri ilə əlaqələndirdi.

Kanada 2023-cü ilə qədər 76 min qaçqını qəbul etməyi planlaşdırır.

(BBC)