Ukrayna partizanlarının “Sarı Lent”i və Liliyası – Qəhrəmanlıq salnaməsi

“Şəhərimiz azad edildi, amma onların əlaltıları hələ də içəridədirlər - bizim işimiz hələ bitməyib”

Xersonun Rusiya tərəfindən işğalı zamanı şəhərdə ukraynayönlü “Sarı lent” müqavimət hərəkatı fəaliyyətini dayandırmayıb. DW onun fəalı Liliya Aleksandrova ilə həmsöhbət olub.

“Sarı lent” gizli vətəndaş müqavimət hərəkatıdır və aprelin sonunda Rusiya administrasiyası ukraynayönlü mitinqləri dağıtmağa və onların iştirakçılarını saxlamağa başladıqdan sonra işğal olunmuş Xersonda yaranıb. Hərəkatın təşkilatçıları - yerli tələbələr və gənc İT mütəxəssisləri tez bir zamanda Ukraynanın Rusiya Federasiyasının nəzarətində olan digər şəhərlərində öz tərəfdarlarını tapdılar.

Sosial şəbəkələr və “Telegram” çatları vasitəsilə addımlarını əlaqələndirən "Sarı Lent" fəalları yayda işğal olunmuş şəhərlərdə Rusiya hakimiyyəti ilə əməkdaşlıq edənləri qorxutmağa yönələn, ukraynayönlü qraffitilər çəkən və digər gizli kampaniyalarla məşğul olanlara qarşı hədə-qorxu ilə plakatlar asıblar. Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Xarkov vilayətində və ölkənin cənubunda əks-hücum əməliyyatı zamanı fəallar raket və artilleriya zərbələrinin endirilməsinə yardım edərək Rusiya hərbçilərinin yerləşdiyi yerlər haqqında məlumat ötürməyə başlayıblar.

Onun koordinatorlarından biri oktyabrda DW-yə bildirib ki, müxtəlif bölgələrdən mindən çox insan “Sarı Lent”in fəaliyyətlərinə qoşulub. Onların işinin əsas şərti tam anonimlik idi, yalnız Xerson vilayətinin bir hissəsi azad edildikdən sonra bəzi fəalların adları məlum oldu.

Regional mərkəzin azad edilməsindən bir həftə sonra DW “Sarı Lent”in Xersondakı əsas koordinatorlarından biri adlandırdığı 52 yaşlı Liliya Aleksandrova ilə söhbətləşib. Oktyabr ayında hərəkat Ukrayna hakimiyyəti və vətəndaş cəmiyyətinin digər nümayəndələri ilə birlikdə Avropa Parlamenti tərəfindən Saxarov mükafatına layiq görülüb.

Beləliklə, müsahibə:

- Liliya, “Sarı Lent” hərəkatına necə qoşulduğunuzdan başlayaq...

- Bu işlə mən öz nöqteyi-nəzərimi, raşizmə, onların ölkəmi işğal etməsinə münasibətimi bildirmək, onlara burada arzuolunmaz qonaq olduqlarını bildirmək istədim. Bunu necə edəcəyimi uzun müddət düşündüm. Yazda burada ukraynayönlü mitinqlər keçirilirdi - insanlar işğaldan narazılıqlarını açıq şəkildə bildirirdilər. Bunu sosial şəbəkələrdən izlədim, əvvəlcə özüm üçün “Instagram”, sonra “Telegram” yüklədim - bu insanların necə və harada toplaşdığını müxtəlif qruplardan öyrəndim.

Əvvəlcə mitinqlər normal keçirdi, sonra onlar (Rusiya hərbçiləri və təhlükəsizlik qüvvələri – red.) daha cəsarətli oldular. Deyirdilər ki, “sizi işğal etmişik, bu, nə etiraz aksiyalarıdır?” Basqınlar, səs qumbaraları, ilk qurbanlar... Sonra çatların birində bir müraciət gördüm: divarlara “Xerson Ukraynadır” yazmaq. Bir neçə gündən sonra görürəm ki, bütün Uşakov küçəsi (Xersonun mərkəzi prospekti – red.) artıq trafaretlənib. Şəkil çəkib çat operatorlarına göndərdim, amma öz-özümə fikirləşirəm: doğrudanmı bunu edə bilməyəcəm? Köhnə əşyalardan belə göy-sarı lentlər düzəltməyə, paltarlarıma yapışdırmağa başladım və kilsəyə də asdım.

- Mitinqlərin dağıdılmasından sonra qorxulu oldumu?

- Nə vaxtsa rəsm çəkməyə başlayanda olmuşdu. Axı mən bütün işğal boyu bu simvolizmi öz üzərimdə daşımışam - görürsən, bilərziklər, lentlər, kürək çantamda bir yaylıq da var idi. Düşünürəm ki, saxlasalar, necə olacaq... Axı hələ də həmişə yanımda bir telefon var, onun içində bütün işlərimin şəkilləri, hər cür videolar var. Amma nədənsə bunun öhdəsindən gəldim. Axı şəhərdə çoxları Ukrayna simvollarını geyinməyə davam edirdi.

Risk həmişə olub. Bəzən elə olur ki, nə isə çəkirsən, patrul gəlir. Yayda xüsusilə çətin idi - hava gec qaralır, ona görə də mən ancaq öz ərazimi rəngləyə bilirdim. Birtəhər saat beş radələrində bayıra çıxdım, çox uzun müddət küçənin boş olmasını gözlədim - referendum əleyhinə vərəqələrim var, küçə kifayət qədər sıxlıqdır. Birini yapışdırdım, görürəm - yoldan keçən gəlir. Soruşur: “Nə satırsan, reklam nədən bəhs edir?”. Diqqətlə baxdı, hər şeyi başa düşdü və dedi: "Qorxmursan? Çıxar, onsuz da mən qoparacam".

Mülki geyimli bir raşist olduğu ortaya çıxdı. Mən o vaxt içi plakatlarla dolu təkərli bu çanta ilə idim. Tutacaqlarından yox, bu vərəqələri itirəcəklərindən çox qorxdum - hər gün saat yarım onların üzərində işləyirdim, printer yox idi, hər şeyi trafaret vasitəsilə yazmalı idim. Tez plakatı soyub davam etdim, o adam gedəndə yenə də yapışdırdım.

- Harada və nə çəkməyi özünüz seçdiniz?

- Yavaş-yavaş tapşırıqlar almağa başladım. Koordinatorlar soruşdular: "Liliya, sən ora-bura rəsm çəkə bilərsənmi?". Mən rəssam deyiləm, amma lent çəkmək elə də böyük iş deyil. Məndə olan ilk boya qırmızı idi - o, birbaşa onların diqqətini çəkdi. Sonra operatorlar mənə boyalar üçün bir az pul verməyə başladılar, çünki mənim əlilliyə görə müavinətimlə çox şey etmək olmaz.

Rusların etdiyi hər şeyə - qraffitilərə, Rusiya pasportlarının verilməsinə qarşı vərəqələrə, referenduma qarşı bir növ müxalifətimiz var idi. Amma informasiya baxımından onlar təkcə işğalçılara qarşı yönəlməyiblər, mən bu vərəqələrin Xerson əhalisinə necə təsir etdiyini gördüm - onlar Ukraynanın onları tərk etmədiyinə inamı bərpa edir. Ona görə də mən bu işi davam etdirdim - söz verdim ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələri gələcək, hər şey yaxşı olacaq. Həm şəxsi söhbətlərdə, həm də küçədəki işləri ilə.

Bir anda bir növ qraffiti döyüşü başladı. Yol polisinin ofisində dirəklərə “Xerson Ukraynadır” yazısını çəkdim. Baxıram, bir-iki gündən sonra şəklin üstünə kimsə yazıb: “Zibil”. Və iki gündən sonra artıq mən yox, kimsə yanıma əlavə etdi: “Rusiya”. Diqqətlə baxdım, belə çıxır ki, “Rusiya zibildir” - bu, mənə çox sərf edirdi.

- Xerson gizli təşkilat üzvləri bir-biri ilə əlaqə saxlayırdılar? Ümumiyyətlə, gördüyünüz işlərdən çoxlarının xəbəri varmı?

- Hərəkatın digər iştirakçıları ilə birbaşa əlaqə saxlamadım, yalnız koordinator vasitəsilə əlaqə saxladım. Bu, heç kimin heç kimi satmaması üçün əsas şərt idi. Ümumiyyətlə, işim barədə heç kimə danışmamağa çalışdım, amma qohumlarım yenə də təxmin edirdilər, çünki küçələrdə gəzərkən daim işlərimin və başqalarının işlərinin şəklini çəkirdim.

- Ümidsizliyə, mübarizənizdə tək olduğunuz hissinə necə qalib gəldiniz? Axı Xersonun azad edilməsi uzun müddət davam etdi və çoxları üçün sürpriz oldu.

- Bəli, bir payız məni belə bir hiss tutdu, amma çox tez keçdi. Amma mən inanıram, kilsəyə gedirəm və inanırdım ki, Tanrı Ukraynanı tərk etməyib və Allah hamıdan güclüdür. Ona dedim: Ya Rəbb, əgər mən doğru iş görürəmsə, məni qoru. Sonda bunda tək mən deyildim, hamımız kilsədə Silahlı Qüvvələr üçün dua etdik.

- “Sarı Lent” Ukrayna artilleriyasına Xersona hücumları koordinasiya etməkdə də kömək etdi. Siz də bunu etməli oldunuzmu?

- Bəli, mən məlumat topladım ki, işğalçılar haradadır, insanlar nə deyirlər. Amma mən həmişə deyirdim ki, yoxlamaq lazımdır. İşğalçıların bizim polis məktəbində necə məskunlaşdıqları şəxsən lentə aldım və bu məlumatı ötürdüm.

İnsanların o binaya nə qədər yaxın olduğunu soruşdular. Onsuz da dar küçənin o tayında çox yaxın, şəxsi evlər var idi. Amma sonra dedim ki, əlavə kəşfiyyata ehtiyac var. Ertəsi gün rus hərbçilərinin oradan necə yenicə getdiyini lentə aldım - həm də bir növ təsdiq oldu. Mən bir növ böyük kəşfiyyatçı olduğum üçün deyil, şəhərdə bir çoxumuz bunu etdik - Nikolayevə raketlərin buraxıldığı yerlər haqqında oğlum məlumat verirdi.

- Xersonda hələ də işıq və su problemi var, mərmilərin atılması günü-gündən çoxalır. İndi azadlığa çıxandan sonra daha təhlükəsiz yerə köçmək istərdinizmi?

- Yox, getməyə hazırlaşmırıq, sonuna qədər burada olacağıq. Keçən gün mənə bir dəstə vərəqə gətirdilər, köhnə yerlərimi gəzdim, yenidən yapışdırdım. Bəs siz nə düşünürsünüz? Yenə qopardırlar! Bu, o deməkdir ki, onların əlaltıları hələ də şəhərdədirlər, deməli bizim işimiz hələ bitməyib.

(DW)