Rusiyanın terror raketləri: X-22 və S-400-lərdən necə qorunmalı?

Ukraynalı ekspert: “Bizim onları vurmaq imkanımız yoxdur, əgər yetərli qədər “Patriot”umuz olarsa...”

Rusiyanın raket hücumu zamanı Dneprdə yaşayış binasına düşən raket Ukraynanın hava hücumundan müdafiə sisteminin nə qədər həssas olduğunu göstərdi. Rusiyanın Ukrayna ərazisinə sonuncu kütləvi raket hücumu zamanı raketlərdən biri Dneprdə yaşayış binasına düşüb, azı 45 nəfər həlak olub. Ukrayna hərbçiləri evə hücumun Rusiyanın X-22 qanadlı raketi ilə həyata keçirildiyini bildiriblər. Moskva bu hücuma görə məsuliyyəti rədd edir.

Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin məlumatına görə, Rusiyanın istifadə etdiyi raketlər arasında Ukraynanın hava hücumundan müdafiəsinin gücsüz olduğu raketlər də var. Rusiyanın raket hücumlarına qarşı mübarizədə Ukrayna ordusuna nə kömək edə bilər və sadə ukraynalılar özlərini onlardan necə qoruya bilər? Hərbi ekspert, təlimatçı pilot və Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin ehtiyatda olan polkovniki Roman Svitan DW-yə izah edib.

- Yanvarın 14-də Kiyevdə və Kiyev bölgəsində ukraynalılar raket hücumları ilə ayıldılar, baxmayaraq ki, hava xəbərdarlığı verilməmişdi. Elə həmin gün faciə baş verdi - Rusiya raketi Dneprdə yaşayış binasını vurdu, iki blok dağıdıldı, onlarla insan öldü. Rusiyanın raket zərbələrinin taktikası dəyişirmi?

- Rusiya ordusu son vaxtlar həm mərmi, həm də raket aclığı yaşayır. Cəbhə xəttində mərmilərin intensivliyi azalıb. Yüksək dəqiqlikli raketlərin bəzi növlərində onlar artıq strateji toxunulmaz ehtiyatları adlanan yerə çatırlar. Ukraynanın hava hücumundan müdafiə sistemini məhv etmək üçün Rusiya qüvvələri bu yaxınlarda dəqiq yerini müəyyən etdikləri hədəfləri vurmaq üçün S-300 və S-400 yer-hava raket sistemlərindən (ZRK) istifadə etməyə başlayıb. Onlar da getdikcə daha çox idarə olunmayan X-22 raketlərindən istifadə etməyə başladılar (NATO təsnifatına görə AS-4 KITCHEN - red.).

- X-22 raketləri haqqında ətraflı məlumat verə bilərsinizmi? Axı, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin və Britaniya kəşfiyyatının məlumatına görə, Dneprdə yaşayış binasına məhz belə raket düşüb.

- X-22 aşağı dəqiqlikli, səsdən sürətli gəmi əleyhinə qanadlı raketdir. Əgər onlar gəmiləri vurmaq üçün istifadə edilməyibsə, onlar terror təhlükəsi adlandırılan raketlərdir. X-22-nin dairəvi sapması 300 metrdir, lakin raketin verilmiş dairəni vurma ehtimalı cəmi 50% təşkil edir. Qalan 50 faiz isə onun diametri iki kilometr olan dairəyə düşəcəyidir. O, belə uçur, çünki onun taktiki və texniki məlumatları belə konfiqurasiya edilib. Onun hədəfləri iri təyyarədaşıyıcıları və ya təyyarədaşıyan qrupundan gəmilər olmalı və bu obyektlərin hava hücumundan müdafiə sistemlərinə nüfuz edə bilməlidir. X-22 taktiki nüvə silahı kimi düşünülüb, burada dəqiqlik vacib deyil, əsas odur ki, o istiqamətdə harasa getsin. Bu silahların bu şəkildə istifadəsi, indi gördüyümüz kimi, terror aktıdır.

- Ukrayna X-22-ni vura bilərmi? Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahının məlumatına görə, Rusiya müharibə zamanı artıq iki yüzdən çox belə raket atıb. Ukraynanın onları əvvəllər vurub-vurmaması ilə bağlı ziddiyyətli məlumatlar var.

- Ukraynada mövcud olan məhvetmə vasitələri ilə X-22-ni vurmaq mümkün deyil. Bizim hava hücumundan müdafiə qüvvələrimiz onu görəndə belə, onun qarşısını almağa vaxt tapmır, çünki bu raketin mənzili kiçikdir - hardasa 600 kilometrə yaxındır və onu yüksək sürətlə təyyarələrdən buraxırlar. Bu təyyarələr adətən alçaq hündürlükdə uçur və hətta hədəfdən 100-200 kilometr aralıda da işəsalma rejiminə girib, raketi işə salıb dərhal tərk edə bilir. X-22-nin sürəti isə çox yüksəkdir.

Bizim zenit-raket sistemlərimiz onun qarşısını ala bilmir, çünki cavab verməyə vaxt qalmır. Nəzəri cəhətdən onu “təpədə” tutmaq olar - aşağı hündürlükdə hərəkət edən raket yuxarıdan hədəfə hücum etmək üçün hədəfin qarşısında bir neçə kilometr kəskin şəkildə qalxa bildikdə. Eyni zamanda, "təpəyə" qaldırarkən, raketin sürəti aşağı düşür və siz onu tutmağa cəhd edə bilərsiniz, lakin bu, demək olar ki, mümkün deyil. Axı, məhz bu "təpəyə" qalxma nöqtəsində hava hücumundan müdafiə sistemi dayanmalı və hədəfi vurmağa cəhd etmək üçün yavaşlama anını tutmalıdır. Bu raketin hələ də təyyarədə asılı olduğu halda onun qarşısını almaq nəzəri cəhətdən də mümkündür, lakin bu, sırf nəzəri xarakter daşıyır.

- X-22 raketini vurmaq üçün hansı hava hücumundan müdafiə vasitələrindən istifadə etmək olar?

- PAC-2 və ya PAC-3 (Patriot Advanced Capability) daxil olmaqla “Patriot” kompleksləri ilə mümkündür. Amma bizə hansı sistemlərin tədarük ediləcəyi hələ bəlli deyil (ABŞ və Almaniya “Patriot” sistemlərinin Ukraynaya veriləcəyini elan edib - red.). Həmçinin SAMP-T zenit-raket kompleksi X-22-nin qarşısını ala bilir, çünki çox yaxşı “Aster-30” raketindən istifadə edir. Ukrayna bu cür sistemləri alana qədər X-22 onun üçün problem olaraq qalacaq.

- Dneprdə yaşayış binasına raket düşdüyü gün Kiyevdə və Kiyev vilayətində silsilə partlayışlar baş verdi - hava hücumu xəbərdarlığı elan edilmədən. Bunlar da Ukrayna hava hücumundan müdafiə sisteminin görmədiyi Rusiya raketləri idi?

- Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahının məlumatına görə, bunlar S-300, S-400 hava hücumundan müdafiə sistemlərindən olan raketlər idi. Onlar hava hədəflərini məhv etmək üçün nəzərdə tutulub. Lakin raket aclığına görə Rusiya onlardan yer hədəflərini məhv etmək üçün istifadə etməyə başladı. Onların qısa diapazonu var, lakin çox yüksək sürət – iki səs sürətindən çox. Bundan əlavə, bu raketlər ballistik trayektoriya ilə hərəkət edir. Yüksək sürətinə görə hava hücumundan müdafiə sistemlərimizin radarları onları görmür və buna görə də tez cavab vermək, hətta hava hücumu xəbərdarlığı elan etmək mümkün deyil.

S-300 və S-400 cəbhəyanı və sərhədyanı şəhərlərimiz üçün böyük problemdir. S-300-dən olan raket yerlə 100 km-ə qədər uçur, ona görə də Rusiya ondan şərti olaraq, Belarus ərazisindən buraxılarsa, yalnız Çerniqovu vurmaq üçün istifadə edə bilər. S-400 kompleksindən raketlər isə 250 kilometr məsafədəki hədəfləri vurub. Rusiya Federasiyası onları həm Belarus ərazisindən, həm də Rusiya ərazisindən - Bryansk vilayətindəki Klimovodan istifadə edə bilər. Əgər əvvəllər Xarkov, Zaporojye, Xersona hücumlar üçün S-300 raketlərindən istifadə olunurdusa, son hücum göstərir ki, indi sərhəddən 250 kilometr məsafədə yerləşən digər şəhərlər də hücuma məruz qalır.

- Balistik raketlər S-300 və S-400 komplekslərinin raketlərindən nə ilə fərqlənir?

- Balistik raketlər var, o zaman ki, sürətləndirmə bloku raketi müəyyən hündürlüyə qaldırır və sonra o, ballistik trayektoriya üzrə uçur, yəni güclü start, sonra isə nəzarətsiz eniş olur. Ballistik raketlər “İsgəndər” və ya “Toçka-U” komplekslərindəndir. S-300 və S-400 komplekslərinin raketləri ballistik deyil, idarə olunur. Onlar düşmən raketinə və ya təyyarəsinə düz xətt üzrə buraxılmaq üçün nəzərdə tutulub, lakin onlar həm də ballistik trayektoriyada buraxıla bilər, bu da Rusiyanın yer hədəflərini bombalamaq üçün etməyə başladığıdır.

- S-400 raketlərinin hədəfinə Ukraynanın hansı şəhərləri gələ bilər?

- Sərhəddən 250 kilometr məsafədə olan hər yerə. Lvov vilayətinin şimalından Lvov, Rovno, Jitomir, Kiyevə qədər. "Varşava şossesi" boyunca bütün şəhərlər.

- Belə raketlərdən nə qoruya bilər?

- Hələ bizdə olmayan ən son zenit-raket sistemləri belə raketləri, xüsusən də ballistik trayektoriyanı izləyə və onlara doğru raket əleyhinə raketlər buraxa bilən eyni “Patriot” və bizə söz verdikləri SAMP-T məhv edə bilər. Amma onlardan çox sayına ehtiyacımız var - onlarla SAMP-T və ya bir neçə “Patriot” batareyası. Digər variant isə Rusiya Federasiyası və Belarus ərazisində buraxılış qurğularının məhv edilməsidir. Lakin hazırda bunun üçün uzaqmənzilli raketlərimiz yoxdur. Özümüzü S-300 və S-400 raketlərindən qorumaq üçün bizə ATACMS lazımdır. Onlar atıcı qurğuların və raketlərin özləri istehsal edən zavodların dağıdılması da kömək edəcək. Bunun üçün iki min kilometrlik raketlər lazımdır - məsələn, “Tomahawk”. S-300 və S-400 sistemlərinin raketlərindən müdafiə məsələsində biz beynəlxalq tərəfdaşlarımızdan asılıyıq.

- Madam ki, S-300 və S-400-dən olan raketlər elə gəlir ki, yerdə hava hücumu xəbərdarlığı verməyə də vaxtları olmur, sadə vətəndaşlar özlərini zərbələrdən necə qoruya bilər?

- Bunlar insanlar üçün çox təhlükəli raketlərdir. Həm S-300-dən, həm də S-400-dən raketlərin vəzifəsi havada bir təyyarə və ya hədəfi dağıntı buludları ilə vurmaqdır. Onlar belə dizayn edilib. Yerdə bu raketlər və dağıntılar binaya zərər verməsə də, yüz metr məsafədə uzaqda olan insanları vurur. Güclü dəmir-beton sığınacaqlarda özünüzü belə raketlərdən qoruya bilərsiniz.

Siz binaların birinci mərtəbələrində ola bilərsiniz, lakin sizin üstünüzdə ən azı üç mərtəbə olmalıdır, çünki bu raket bir neçə mərtəbəni deşib keçə bilər. Problem ondadır ki, təhlükə xəbərdarlığı yoxdur, Ukrayna hava hücumundan müdafiə qüvvələrinin həyəcan təbili çalmağa vaxtı yoxdur. Partlayışı eşidən kimi bir yerdə gizlənmək mümkün deyil, çünki ilk partlayış sizə zərər verəcək. Ona görə də əhalinin bu cür raketlərdən qorunmasının ən yaxşı yolu indi Avropaya getmək və ya Ukrayna ərazisinin sərhəddən və ya cəbhə xəttindən 250 kilometrdən çox uzaqda olan hissəsinə köçməkdir.

(DW)