Ənənəvi imperiya siyasəti: Krım tatarlarından Ukrayna qisası

Alim Əliyev: “Krım tatarlarından ukraynayönlü mövqelərinə görə intiqam alınır”

Rusiya Ukraynaya qarşı başlatdığı müharibə ilə əlaqədar sentyabrın 21-də elan etdiyi vətəndaşların “qismən səfərbərliyini” davam etdirir. KİV-in məlumatına görə, çağırış vərəqələrinin kütləvi şəkildə yayılması Rusiya Federasiyası tərəfindən ilhaq edilmiş Ukrayna Krımında da aparılır.

DW hüquq müdafiəçisi və “Krım-SOS” ictimai təşkilatının həmtəsisçisi Alim Əliyevlə Krımda “qismən səfərbərliyin” necə getdiyi, Krım tatarlarının Rusiya ordusuna çağırılması prosesi və ukraynalı hüquq müdafiəçilərinin nə etməyə çalışdıqları barədə həmsöhbət olub.

- İnsan haqları müdafiəçiləri ilhaq edilmiş Krımda çağırış vərəqələrinin yayılması ilə bağlı vəziyyət haqqında nə bilirlər? Ukrayna mətbuatının yazdığı kimi, orada ilk növbədə Krım tatarlarının səfərbər edildiyi doğrudurmu?

- Rusiyada “qismən səfərbərlik” elan edildikdən sonra işğal olunmuş Krımda da çağırış vərəqələri paylanmağa başladı. Üstəlik, işğalçı hakimiyyətin nümayəndələri Krım tatarlarının kompakt yaşadıqları yerlərə gələrək onlara kütləvi şəkildə çağırış vərəqələri verirlər. Krım tatarlarının əsasən işlədikləri müəssisələrə, bazarlara, təşkilatlara da çağrışla gəlirlər. Hətta Krım tatar məktəblərinə kişi müəllimlərə çağırış vərəqi vermək üçün gəlirlər. Hesab edirəm ki, bu, Krım tatarlarına qarşı son illərdə ukraynayönlü mövqelərinə görə qisas elementidir. Üstəlik, Rusiyanın bu cür hərəkətləri Cenevrə Konvensiyasının 51-ci maddəsinə uyğun olaraq müharibə cinayətidir və bu maddədə deyilir ki, işğalçının işğal olunmuş ərazilərdən insanları orduya çağırmaq hüququ yoxdur.

- Krım tatarlarına artıq neçə vərəqənin paylanması barədə məlumatınız varmı?

- Mənim hesablamalarıma görə, Krımda artıq iki mindən çox çağırış vərəqəsi paylanıb. Amma bu gün heç kim dəqiq rəqəmlər deməyəcək. Yalnız dəqiq demək olar ki, bu, Krım tatarları arasında kütləvi şəkildə baş verir.

- Bu barədə məlumatı haradan əldə edirsiniz?

- Bu, həm Ukrayna kəşfiyyatının məlumatları, həm də Krımdakı tatar fəallarının mesajlarıdır. Bundan əlavə, Krımın müxtəlif şəhər və kəndlərindən mənə çoxlu zənglər gəlir. Bütün bu məlumatlar toplanır.

- Təşkilatınız bu məlumatlardan necə istifadə etməyi planlaşdırır?

- Hazırda Varşavada ATƏT-in insan hüquqlarına əməl olunması üzrə iki həftəlik konfransı (Varşava İnsan Hüquqları Konfransı - red.) keçirilir. Bu həftə mən orada Rusiya Federasiyasının hərbi cinayəti - Krımda səfərbərlik barədə hesabat hazırlayacağam. Həmçinin, bu məlumatlar Ukrayna hakimiyyət orqanlarına və beynəlxalq qurumlara ötürülür. Krımda səfərbərlik keçirənlərə qarşı sanksiyalara ümid edə bilərik. Həmçinin, müxtəlif ölkələrin hökumətləri Rusiyaya təzyiq edə bilər və etməlidir.

- Rusiya Federasiyasının təyin etdiyi Krım hakimiyyəti bu yaxınlarda yarımadada hərbi xidmətə çağırış planının yerinə yetirildiyini açıqladı. Bunu necə şərh edə bilərsiniz?

- Krımdakı işğalçı hakimiyyətin hər hansı bəyanatı nominal qəbul edilməməlidir, çünki çox vaxt onların sözləri reallığa uyğun gəlmir. Onların çağırış vərəqələri verməsi o demək deyil ki, onlara lazım olan sayda adam artıq toplanıb. Buna görə də onlar hələ də adamları cəlb edə və ya yeni səfərbərlik dalğası elan edə bilərlər.

- İnsanların səfərbərlikdən imtina etməsi mümkündürmü? Məsələn, dini inanclara görə...

- Nəzəri cəhətdən dini və ya pasifist əqidəyə əsaslanaraq səfərbərlikdən imtina etmək olar, amma praktikada bu, nəticə vermir. Beləliklə, insanlar gizlənir və ya yaşadıqları yeri tərk edirlər.

- İndi yarımadadan çıxmaq imkanı var?

- Bəli. Yalnız Krım körpüsü ilə çıxa bilərsiniz. Sərhəddə kişilər sorğu-sual üçün gətirilir. Onlardan soruşurlar: "Niyə gedirsiniz? Hara gedirsiniz? Müharibəyə münasibətiniz necədir?". Krım tatarları arasında ən populyar marşrutlar Gürcüstan və Qazaxıstandır. Məlum olur ki, Krım tatarları yenidən ata və babalarının deportasiya edildiyi yerə getməyə məcburdurlar. Bütün bu müddət ərzində Krımda çoxlu dostlarım və tanışlarım var. Amma indi hamısı gedir. 17 mindən çox abunəçinin olduğu “Telegram” kanalında Krım üzrə koordinasiya qərargahı qrupundan ayrılmaq üçün çoxlu müraciətlər var. Amma indi artıq Rusiya mətbuatında kişilərin ölkədən yalnız hərbi komissarlığın arayışı ilə buraxılacağı ilə bağlı məlumatlar peyda olur.

- Krımı tərk edənlər harada qalırlar? Onların ölkənin Ukrayna hakimiyyətinin nəzarətində olan hissəsinə köçmək imkanı varmı?

- Hər şey puldan asılıdır. Gürcüstan və Qazaxıstandan uçuş çox bahadır. Məsələn, Aktaudan (Qazaxıstan) İstanbula (Türkiyə) bir aviabilet adambaşına 20 min qrivnadan baha başa gələcək. Əksər insanlar üçün bu, çox bahadır. Ona görə də Ukraynanın işğal olunmamış hissəsinə getmək çətindir. İnsanlar əsasən Gürcüstan və Qazaxıstanda mənzil kirayələyirlər.

- Bəs döyüşmək istəməsə də, hələ də səfərbər olanlar necə?

- Universal cavab yoxdur. Hər bir konkret hal nəzərə alınmalıdır. Təslim olmaq üçün tövsiyələr var, lakin bununla bağlı çətinliklər də var. Məsələn, Ukrayna qoşunları və işğalçılar bir-birindən uzaqda dayana bilər və onların arasında mina sahəsi ola bilər. Həmçinin, Ukrayna mövqelərinə qaçma halında Rusiya ordusundan kürəyinə atəş açıla bilər.

(DW)