Diktator öz varisini aradan götürdü? – Şübhəsiz ki, şübhəli

Vladimir Makeyin müəmmalı ölümünün izi ilə: işin ucu haralara aparır...

2022-ci il noyabrın 26-da Belarusun xarici işlər naziri Vladimir Makeyin gözlənilmədən ölümü çoxlarını şoka salıb. O cümlədən hakimiyyət dairələrində. Yarırəsmi başsağlığının ilk sözləri çaşqınlıqla səsləndi. Aleksandr Lukaşenkonun başsağlığı bəzi xarici rəsmilərdən daha gec gəldi və bir ortabab cümlə ilə məhdudlaşdı.

DW-nin materialında Vladimir Makeyin karyerasının müxtəlif dövrlərində özünü necə göstərdiyi, özündən sonra hansı irs qoyub getdiyi və vaxtından əvvəl getməsinin Belarus hakimiyyəti üçün nə demək olduğu barədə məlumat verilir.

Vladimir Makeyin 64 yaşı var idi, o, həmişə şən və şux görünürdü - bəlkə də buna görə sosial şəbəkələr ziddiyyətli şayiələr və sui-qəsd nəzəriyyələri ilə doludur. Ailəsindən hələlik məlumat yoxdur, müstəqil media isə gözlənilməz infarktdan yazır.

Makeyin sağlamlığı üçün təhlükə hiss etməməsi özünü nazirin cədvəlində də göstərilir. Noyabrın 25-də o, Vatikanın nümayəndəsi Ante Yoziç ilə görüşüb - Belarus hakimiyyətində Katolik Kilsəsi ilə münasibətlər hazırda çox gərgindir. Noyabrın 27-də həyat yoldaşı, aktrisa Vera Polyakovanın tamaşasına getməli idi. Dekabrın 1-2-də Belarus Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri ATƏT-in Varşavada keçiriləcək tədbirində iştirak etməli idi.

İndi müxalifətçi siyasətçi, keçmiş diplomat və mədəniyyət naziri olmuş Pavel Latuşko Vladimir Makeyi yaxşı tanıyırdı. Müxalifətçi siyasətçi konspiroloji nəzəriyyələrə inanmır.

Siyasətçinin ölümündən danışan Latuşko "The DW Show"a müsahibəsində "Mən burada heç bir gizli hekayə axtarmazdım" deyib: "Makey psixoloji travma aldı - qurmağa çalışdığı hər şey məhv edildi".

Makey nə qururdu?

Vladimir Makey ölkədə müstəqil mətbuatının sevimlisi olan ən açıq Belarus məmurlarından biri idi. Onun iki oğlu var - birinci evliliyindən Vitali və ikinci, aktrisa Vera Polyakova ilə evliliyindən Artyom. Cütlük açıq şəkildə xoşbəxt idi, müxtəlif tədbirlərdə birlikdə görünürdülər, müsahibələr verirdilər.

Vera Polyakova toydan sonra aktyorluq karyerasını tərk etmədi. Əksinə: 2021-ci ildə o, Gənc Tamaşaçılar Teatrına da rəhbərlik edirdi. Bu, 2020-ci il etirazlarından sonra bir çox teatrların rəhbərliyinin dəyişdirilməsi fonunda baş verib.

2019-cu ilin payızında müğənni Filipp Kirkorov Vera Polyakovanın doğum gününə gəldi, hadisə elə müzakirə olundu ki, Makey Xarici İşlər Nazirliyinin sosial şəbəkələrində belə bir mesaj yerləşdirdi: “Bütün trollar, sui-qəsd nəzəriyyəçiləri və dedi-qodu ixtiraçıları üçün. Sizə məlumat verirəm: mən Filiplə 2000-ci illərin əvvəllərindən bəri çoxdankı dostluğuma bağlıyam”.

Vladimir Makeyin kiçik oğlu hələ də məktəbə gedir. Amma böyük oğlu Vitali 2017-ci ildən Xarici İşlər Nazirliyində işləyirdi. 2020-ci ilin sentyabrında etirazlar başlayandan sonra o, işini tərk edərək, İT şirkətinə getdi, hətta XİN-in bəzi “kobud” bəyanatlarına münasibət bildirməyə də başladı.

"Varis" haqqında söhbətlər, vışivanka və belarus dili

Makey xarici dillər universitetini bitirib, Avstriya Xarici İşlər Nazirliyinin Diplomatik Akademiyasında təhsil alıb, 12 il sovet ordusu sıralarında olub - tərcümeyi-halının cüzi sətirləri belə deyir. Təsdiqlənməmiş məlumatlara görə, bu, QRU idi – Rusiya Ordusunun Baş Kəşfiyyat İdarəsi. Makey polkovnik-leytenant rütbəsinə malikdir.

1993-cü ildən Belarus Xarici İşlər Nazirliyində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb, oradan Prezidentin köməkçisi vəzifəsinə gedib. Zaman-zaman Makeyin adı məcburi və ya təbii hakimiyyət tranzitinin istənilən variantında Lukaşenkonun ehtimal varisləri sırasında çəkilirdi. Hesab olunurdu ki, o, həm Qərbin, həm də Moskvanın qəbul etdiyi yeganə şəxsdir.

Belə söhbətlər hələ 2009-cu ildə, Lukaşenkonun populyarlığının getdikcə azaldığı və 2010-cu il seçkilərinin çətin keçəcəyi bəlli olanda başlayıb. Lakin Belarus hakimiyyəti "varis" əməliyyatına getmədi. Aleksandr Lukaşenko seçkinin qalibi elan edildi və etirazlar vəhşicəsinə yatırıldı. Qərblə münasibətlər uzun müddət pisləşdi.

Məhz Makey o zaman Prezident Administrasiyasının rəhbəri idi və etirazçıların vəhşicəsinə dağıdılmasına, döyülən və həbs olunan prezidentliyə namizədlərə görə qismən məsuliyyət daşıyır. Lakin eyni zamanda, 2012-2020-ci illərdə Belarus ilə Avropa İttifaqı (Aİ) arasında münasibətlərdə əsas və ən uzun “ərimə” başlayanda - 2012-ci ildə Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Vladimir Makey oldu.

Vladimir Makeylə bağlı hər hansı xatirələrdə bir neçə vacib faktı oxuyacağıq: nazir rəsmi tədbirlərdə belarus dilindən istifadə edirdi, bir dəfə dedi ki, "bu dildə daha çox danışmalıyıq", bəzən milli tikmə köynək (vışivanka) geyinir və hətta bu geyimdə müxtəlif dövlətlərin səfirləri üçün milli üslubda ziyafət təşkil edirdi.

2020 hər şeyi dəyişdi

2020-ci ilin avqustunda bir neçə günlük sükut istisna olmaqla, Vladimir Makey "seçkilərin qalibi" Aleksandr Lukaşenkonun tərəfində aydın mövqe tutdu.

"Çoxları düşünürdü ki, o, 2020-ci ildə tətikçi ola bilər, axını döndərə bilər. Amma o, heç nə etmədi. O, sistemin adamıdır. Amma ümidlər var idi... Parisdə və Madriddə söhbətlərim olub, məndən soruşdular ki, “Makey 2020-ci ildə Lukaşenkonun əks-namizədi ola bilərmi”. Mənim cavabım müsbət oldu – daha doğrusu, bəli”, – deyə siyasətçi Pavel Latuşko DW-yə bildirib.

2020-ci inqilab ilindən sonra hökumət demək olar ki, tamamilə dəyişsə də, Vladimir Makey hələ də nazir olaraq qaldı. XİN rəhbəri öz kreslosunu yox, ritorikasını dəyişdi. İndi Belarusdakı bütün bəlaların günahkarı Qərb idi - hansılar ki, Lukaşenkonun hakimiyyətinin legitim olduğunu etiraf etməli və yenidən dialoqa başlamalıdırlar.

"Rejim güclüdür və yaşayacaq. Ona görə də onunla münasibətlər bu fakta əsaslanaraq qurulmalıdır. Burada hər hansı inqilablar təşkil etməyə can atılmamalıdır. Bu, yaxşı heç nəyə gətirib çıxarmayacaq. Üstəlik, avropalı tərəfdaşlarımızın maraqlandığı vətəndaş cəmiyyəti olmayan bir vəziyyətə gətirib çıxaracaq”, - deyə Vladimir Makey “Belarus 1” dövlət telekanalına müsahibəsində repressiyalar barədə xəbərdarlıq etmişdi.

Nazirin sözləri bir neçə aydan sonra gerçəkləşdi: 2021-ci ilin ortalarında bütün qeyri-hökumət təşkilatlarının tam təmizlənməsinə başlanıldı.

Qərblə əsas danışıqlar aparan şəxs idi. Əvəzedici yoxdur?

Aleksandr Lukaşenkonun avropalılara çatdırmaq istədiklərini Vladimir Makey tez-tez səsləndirirdi. Ən parlaq nümunələrdən biri nazirin Rusiya qoşunlarının 2021-ci ildə Müttəfiq Qətiyyət təlimindən sonra Belarusu tərk edəcəyi ilə bağlı açıqlaması olub. Onlar nəinki tərk etmədilər, hətta 2022-ci il fevralın 24-də Belarus ərazisindən Ukraynaya hücum etdilər.

2022-ci ilin aprelində Rusiya qoşunlarının Ukraynada bataqlığa düşməsi ilə Aİ-də yenidən "zondaj etmək" üçün yeni cəhdlər göründü. Bunun üçün Vladimir Makey Avropa diplomatik missiyalarının nümayəndələrinə məktub yazdı. Və təbii ki, açıq-aydın onun rəhbərinin razılığı olmadan deyil.

Məktubda Makey Belarusun "qaynar münaqişə" ilə bağlı mövqeyini aydınlaşdırmaq üçün də icazə istəyib: "Biz Belarusun hansısa formada Ukraynada hərbi əməliyyatlarda iştirak etməsi ilə bağlı hər hansı eyhamı qəti şəkildə rədd edirik. Belarus müharibəyə cəlb olunmaq fikrində deyil".

Müəllif dialoqun bərpasına çağırıb və “bütün Avropa ölkələrinin, o cümlədən Belarusun suverenliyi və müstəqilliyinə dəstəyi” xatırladıb. Bu məktuba rəsmi cavab verilməyib.

Bu ikilik, qeyri-müəyyənlik, arzulanan məqsədlərə çatmaq üçün ritorikanı dəyişmək istəyi onun əsas xüsusiyyətlərindən idi.

Politoloq Artem Şraybman yazır: "Mənim üçün Makey Belarus tarixində 100% başa düşülən və birmənalı xarakter deyil".

Politoloq Makeyin danışıqlar aparan şəxs kimi şübhəsiz xidmətlərini tanımaqla yanaşı, Karnegi Mərkəzi üçün yazdığı mətndə xülasə edir ki, gələcəkdə Makeysiz Belarusa manevr qabiliyyətindən başqa nəsə lazım olacaq: “Qərb siyasətçilərindən tutmuş Lukaşenkoya qədər... Keçən illərdə onsuz siqnal daha pis olardı... Amma indi Qərbin diqqətini cəlb etmək üçün Minskə daxili və xarici siyasətdə elə köklü dəyişikliklər lazımdır ki, onlar əmələ gələn zaman səhv salmamaq çətin olacaq”.

(DW)