Qolodomor, İkinci Dünya müharibəsi, Rusiya işğalı – Əsrin şahidi nələr danışır, nələr...

Ukraynalı 102 yaşlı qadın əsl vətənpərvərliyin nə olduğunu bütün dünyaya nümayiş etdirir

Ukraynanın Jitomir vilayətindən olan 102 yaşlı Lyubov Yaroş Qolodomor və İkinci Dünya müharibəsindən sağ çıxıb. İndi Rusiyanın Ukraynaya hücumundan sonra o, Ukrayna hərbçiləri üçün kamuflyaj torları toxuyur. DW bu qadınla tanış olub.

Yaşlı qadın evində divanda oturub ipləri bir-bir açır. O, artıq zəif görür və eşidir, amma yenə də işləmək istəyir - Ukrayna hərbçiləri üçün kamuflyaj torları toxuyur.

102 yaşlı Lyubov Yaroş hazırda Xodorkov kəndində yaşayır, amma özü 1920-ci ildə qonşu Jitomir vilayətinin Pustelniki şəhərində anadan olub.

Lyubovun ailəsi kifayət qədər zəngin idi: toyuqlar, donuzlar, inəklər, atlar saxlayırdılar. Amma sonra mal-qara və bütün alətlər kolxoza aparılıb. Qolodomor başlayanda Lyubovun cəmi 13 yaşı var idi.

"Köhnə çörək çatmadı, yenisinə də hər adam çatmadı"

Yeməyə heç nə yox idi, qadın xatırlayır: “Köhnə çörək çatmırdı, amma yenisini hamı gözləyə bilmirdi: kiminsə kartofu var idi, sonra o qabıqda cücərti olanı seçdilər ki, yetişdirə bilək”.

Sağ qalmaq üçün gicitikən, cökə qabığı yığır, üyüdür və kökə bişirirdilər. Çuğundurdan çay hazırlanırdı. Azacıq buğda tapılanda qatı şorba bişirirdilər ki, acından ölməsinlər.

Davamlı qidalanmadığı üçün Lyubanın qolları və ayaqları şişmişdi: "Əllərim şişmişdi, belə yaralar var idi. Gəzmək mümkün deyildi. Atam məni qucağında küçəyə çıxarırdı".

Gecələr yuxuda kabus görürdü, valideynləri qızın sağ qalmayacağını düşünürdü. O zaman çoxlu uşaq aclıqdan öldü, hadisə şahidi belə xatırlayır: “Uşaqlar evdə ölürdü, neçə ki, kişilər sağ idi, evə girirdilər: biri sobanın üstündə, biri başqa yerdə birdəfəlik yatıb, nə qədər uşaq... Hamını bir çuxur qazıb basdırırdılar”.

"Uşaqlar evdə ölürdü"

Lyubov Yaroş beş bacı və qardaşı ilə böyüdü. Böyük qardaş Mixail döyülməkdən dünyasını dəyişdi. Oğlan ailəsi üçün çuğundur axtarmaq üçün başqa kəndə gedərkən onu meşəbəyi tutub, ölənə qədər döymüşdü. Kiçik bacısı Olya isə acından öldü.

Atası uşaqlarını təkbaşına dəfn etməli oldu, qadın təəssüflə deyir: "Yaxınlıqda qəbiristanlığımız var idi. Atam böyük oğlunu gətirdi, basdırdı - tabutsuz, heç nə olmadan... Və sonra kiçik Olyanı... Dörd yaşında idi, onu da yatdığı paltarda gətirdi. Anam bir yaylıq verdi, ona görə də onu bir yaylığa bükdülər, çuxur qazdılar”.

Qadın danışır ki, eyni zamanda kolxozlarda inəklər ölürdü: “Onlar aclıqdan öldü, çünki onları heç kim otarmağa aparmırdı. Bu əti də götürməyə icazə vermirdilər, qəsdən zəhərləyirdilər. Butulkalarda belə bir maddə var idi, ona “kreolin” deyirdilər. İnək ölən kimi qarnını yarır və bu kreolini ətin üzərinə tökürdülər”.

“O zaman heç kim bütün bu dəhşətlər haqqında heç nə demirdi. İnsanlar həbs olunacaqlarından qorxurdular. 1932-33-cü illərin süni kütləvi qıtlığı Ukraynada SSRİ rəhbərliyi tərəfindən ukraynalı kəndliləri kolxozlara girməyə məcbur etmək və eyni zamanda, milli müqaviməti qırmaq üçün təşkil edilmişdi. Yalnız Sovet İttifaqı dağılandan sonra Ukraynada Qolodomor açıq şəkildə müzakirə olundu. 2006-cı ildə Ali Rada Qolodomoru Ukrayna xalqının soyqırımı kimi tanıyıb. Ukrayna tarixçilərinin hesablamalarına görə, 1930-cu illərdə Ukraynada Qolodomor nəticəsində təxminən dörd milyon insan həlak olub”, - deyə qadın bildirir.

Qolodomor, İkinci Dünya müharibəsi, Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi...

Qolodomordan sonra Lyubov Yaroş İkinci Dünya müharibəsindən sağ çıxdı. Onu iki dəfə Almaniyaya işləməyə aparmaq istəsələr də, qız hər dəfə qaçıb: "Məni ora aparmaq üçün tutdular, amma qaçdım. Sonra evə gəldim, yenə aparmaq istədilər. Bıçaqla əllərimi, sinəmi kəsdim və duz basdım. Yaralar əmələ gəlmişdi deyə, məndən əl çəkdilər".

İkinci Dünya müharibəsi başlayanda Lyubov Yaroş gənc qız idi. Kolxozda, odun qıran sexdə işlədi, hətta traktorda tarlada işləməyi öyrəndi, çünki kişiləri sonra müharibəyə apardılar. İndi 102 yaşında Lyubov yenidən müharibədən - Rusiyanın Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı müharibəsindən keçməli olur.

"Bu, ən pis müharibədir. Allah heç kimə bu müharibəni gəstərməsin", - o deyir.

“Cəbhədə üç nəvəm var”

İndi Lyubov Yaroşun cəbhədə üç nəvəsi var. Hamısı könüllü olaraq gedib. Təqaüdçünün özü isə Ukrayna hərbçiləri üçün “maskirovka” torları düzəldir. Qızları ilə birlikdə artıq doqquz tor toxuyublar.

Qadın yaxşı görməsə də, qoca əlləri ilə sapları axtarır, çuval bezini açır və deyir: "Siz uşaqlar belə gizlənəcəksiniz, heç kim sizi görməsin".

Bu saplardan sonra onlar Ukrayna hərbçiləri üçün kamuflyaj torları toxuyurlar ki, düşmən görməsin.

102 yaşlı Lyubov hər gün xəbərlərə qulaq asır və bütün hərbçilərin sağ-salamat evlərinə qayıtmasını arzulayır. Amma ən çox Ukraynanın qələbəsinə qədər yaşamaq istədiyini deyir: "Biz belə şeylər yaşadıq - aclığı da, soyuğu da. Amma hələ də əziyyət çəkirik. Hələ də qələbəni gözləyəcəyik. Mən bu qələbəni görmək istəyirəm"...

(DW)