Nüvə təhlükəsi və yod tələbatı: bölgə fəlakətdən qorunmağa necə hazırlaşır? - VİDEO

Ukrayna müharibəsinin kəskinləşməsi fonunda nüvə silahından istifadə təhlükəsi artıb

Rusiyanın Ukraynaya hərbi təcavüzü dünyanı nüvə fəlakətinə yaxınlaşdıra bilər. Münaqişənin kəskinləşməsi fonunda nüvə zərbəsi təhlükəsi artıb. DW Ukrayna ilə qonşu ölkələrin bu təhlükəyə necə yanaşmaları və hazırlaşmaları barədə reportaj hazırlayıb.

Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin dəfələrlə təhdidləri və bütün mövcud qüvvə və vasitələrdən istifadə etməyə hazır olması ilə bağlı sözləri fonunda, dünyada Rusiya rejiminin Ukraynaya qarşı müharibədə nüvə silahından istifadə ehtimalı ilə bağlı narahatlıq artır. Nüvə fəlakəti təhlükəsi həm də Rusiya qoşunlarının işğal etdiyi Zaporojye AES-in davamlı atəşə tutulması ilə bağlıdır. Ukraynaya qonşu olan ölkələrin sakinləri nüvə təhlükəsinə necə yanaşırlar?

Moldova: bomba sığınacaqlarında siçovullar

Rusiya Federasiyasının qismən ilhaq etdiyi Zaporojye ilə Moldova Respublikası arasında cəmi 500 kilometr məsafə var. Atom elektrik stansiyasında qəza baş verərsə, 2,5 milyondan çox əhalisi olan Moldovaya radioaktiv tullantıların çatacağı ehtimal edilir.

2022-ci ilin yayında Rumıniya Moldova üçün 1 milyon yod həbi sifariş edib və təhvil verib. Onlar ölkənin səhiyyə orqanlarına göndərilib ki, təcili vəziyyətdə həblər həkimlərə verilsin. İndi yod həbləri əhaliyə verilmir ki, insanlar onları profilaktika məqsədilə qəbul etməsinlər. Lazım gələrsə, 40 yaşdan aşağı olanlara yod veriləcək, yaşlı insanlara yod qəbulu tövsiyə edilmir.

Kişinyov hökuməti əhali arasında çaxnaşma yaratmamaq üçün mümkün nüvə təhlükəsindən danışmır, çünki Moldova belə bir ssenariyə o qədər də hazır deyil. Fövqəladə hallar zamanı tədbirlərə cavabdeh olan strukturlar nüvə çirklənməsi zamanı əhali üçün görüləcək tədbirlərin siyahısını hazırlayıb və tövsiyələri olan videoçarx yayıblar. İnsanlara evdən çıxmamağı, pəncərələri bağlamağı və mümkünsə, zirzəmilərə getməyi tövsiyə edir.

Ölkədə radiasiyadan qoruyan bunkerlər, hava zərbələri zamanı sığınacaqlar demək olar ki, yoxdur. Hətta 1 milyona yaxın insanın yaşadığı Moldovanın paytaxtı Kişinyovda bir dənə də olsun bomba sığınacağı yoxdur. Sovet dövründən qalan bunkerlər əvvəlki hökumətlər tərəfindən müxtəlif firmalara satılıb. Hal-hazırda onlar anbar kimi istifadə olunur və ya tərk edilib və indi gəmiricilər orada yaşayır.

Rumıniya: 30 milyon yod həbi

Qonşu Rumıniyada da əsas diqqət yod tabletlərinə verilib. Rumıniya Səhiyyə Nazirliyi dövlətin əsas səhmdarı olduğu yerli şirkətə 6 milyon avro dəyərində 30 milyon yod həbi sifariş edib. Həblər ölkə üzrə apteklərə gəlib. Hər bir vətəndaş ailə həkiminin resepti ilə onları pulsuz ala bilər.

Ümumilikdə ölkədə 7 milyon insan həblə təmin edilməlidir. Amma indiyədək aksiyaya yalnız 500 min insan maraq göstərib. Səhiyyə naziri Aleksandru Rafila əhali arasında marağın az olmasını tənqid edərək, buna səbəb kimi kifayət qədər maarifləndirmə işinin aparılmamasını göstərib. Onun sözlərinə görə, ölkə mümkün nüvə təhlükəsinə hazırlaşıb, lakin həm həkimlər, həm də ictimaiyyət vəziyyəti daha yaxşı başa düşməlidir.

Macarıstan: Rusiyanın köməyi ilə yeni atom elektrik stansiyası

Macarıstanda əhali və hökumət sakitdir. Yod həblərinə tələbat hələ də artmayıb. Qonşu Ukraynada nüvə fəlakətinin baş verməsi ehtimalı ilə bağlı ölkədə ictimai müzakirələr azdır. Radioaktiv çirklənmə zamanı əhalinin müdafiəsi üçün hər hansı tədbirlər nəzərdə tutulmur. Hər halda hökumət bu məsələ ilə bağlı məlumat yaymır.

Avqust ayında Macarıstan hakimiyyəti hətta ölkədə iki yeni nüvə reaktorunun - Rusiyanın “Rosatom” şirkətinin köməyi ilə tikilməsi planına sadiq qaldığını elan etdi. 10 milyard avroluq layihənin böyük hissəsini Rusiya maliyyələşdirir. Nüvə enerjisi bu gün də Macarıstan üçün əvəzolunmazdır: o, ümumi enerji istehsalının 44 faizindən çoxunu təmin edir.

Slovakiya: hökumət NATO müttəfiqlərinə ümid edir

Slovakiyada nüvə zərbəsi və ya Ukraynadakı atom elektrik stansiyasında qəza ehtimalı ilə bağlı çaxnaşma mart ayında, Rusiya işğalı başlayandan dərhal sonra başladı. O zaman slovaklar yod həblərinin hamısını apteklərdən alırdılar. Amma yavaş-yavaş qorxu azaldı.

Nüvə silahından istifadə hal-hazırda real ssenari kimi görünmür. Fövqəladə vəziyyətdə Bratislava hökuməti NATO müttəfiqlərinə, ilk növbədə ABŞ-a arxalanır. Slovakiyanın xarici işlər naziri Rastislav Kaçer DW-yə müsahibəsində deyib ki, Rusiyanın taktiki nüvə silahından istifadə edəcəyi təqdirdə NATO-nun təsirli çəkindirmə planları var.

Rusiyaya münasibət məsələsində Slovakiya cəmiyyətində fikir ayrılığı var. Vətəndaşların 37 faizi Rusiyanı strateji tərəfdaş kimi görür, hətta 20 faizi onun Ukraynaya qarşı müharibədə qalib gəlməsini istəyir. Digər tərəfdən, Putinin təcavüzü Slovakiyanın NATO üzvlüyünə dəstəyi 4 il əvvəlki 51 faizdən 72 faizə yüksəldib.

Polşa: təhlükə var, çaxnaşma yoxdur

Əhalinin 70 faizinin nüvə enerjisini dəstəklədiyi Slovakiyada olduğu kimi, əksər polyakların buna etirazı azdır. Dörd ildən sonra ilk atom elektrik stansiyasının tikintisinə başlanmalıdır. Hər şey plana uyğun getsə, ilk ABŞ tipli reaktor 2033-cü ildə şəbəkəyə qoşulacaq.

Polşa təkcə enerji təchizatı üçün deyil, həm də müdafiə üçün atoma arxalanır və NATO-nun nüvə mübadiləsi proqramına qoşulmağa çalışır. Prezident Anjey Duda oktyabrın əvvəlində "Gazeta Polska" həftəlik nəşrinə müsahibəsində deyib: "Biz ABŞ liderləri ilə onların belə bir variantı nəzərdən keçirib-görmədiyini danışdıq. Sual açıqdır". Dudanın fikrincə, öz nüvə silahlarının yaradılması “uzunmüddətli məqsəd” olaraq qalmalıdır.

Polşa cəmiyyəti indiyədək nüvə təhlükəsinə nisbətən sakit reaksiya verib. Sorğunun nəticələrinə görə, əhalinin demək olar ki, yarısı Rusiyanın nüvə zərbəsindən qorxur. Amma panika yoxdur. Polşa mediası son vaxtlar yod tabletlərinə marağın artdığını bildirir. Hazırda bələdiyyələr fövqəladə hallar zamanı həb paylamağa hazırlaşır.

Ölkədə bomba sığınacaqları da hazırlanır. Yanğınsöndürənlərə bütün sığınacaqların texniki vəziyyətini sistemli şəkildə yoxlamaq tapşırılıb. Polşada 62 mindən çox bomba sığınacağı var. Onlar 1,3 milyon insana sığınacaq verə bilirlər - əhalinin 3,5 faizi. Bununla belə, əksər sığınacaqlar “soyuq müharibə” dövründə yaradılıb və onların insanları nüvə radiasiyasından effektiv şəkildə qoruya bilməsi şübhəlidir. Mütəxəssislərin fikrincə, yalnız 3500-ə yaxın obyekt radiasiyadan müdafiəni təmin edən müasir bunkerlərin meyarlarına cavab verir.

(DW)